Hivi sasa kumejitokeza harakati ya pamoja ya kupinga hatua ya Troika ya Ulaya na Marekani dhidi ya Iran katika Bodi ya Magavana ya Wakala wa Kimataifa wa Nishati ya Atomiki (IAEA).
Kwa mujibu wa ripoti ya Pars Today, nchi nane zikiwemo China, Russia na Iran zimetoa taarifa ya pamoja katika kikao cha Bodi ya Magavana ya IAEA na kulaani mashambulizi ya Marekani na utawala wa Kizayuni katika vituo vya nyuklia vya Iran vilivyokuwa chini ya ukaguzi wa wakala huo na kulaani pia jitihada za kupasisha azimio jipya dhidi ya Iran. Wakati huo huo nchi hizo zimezitaka nchi wanachama kusimama imara mkabala wa uingizaji siasa katika kadhia ya miradi ya nyuklia ya Iran inayoendeshwa kwa malengo ya amani na iliyochini ya usimamizi wa IAEA na kutounga mkono rasimu ya azimio hilo. Iran pia imepinga uhalali wa utaratibu wa Snapback na kusisitiza kuwa, mashinikizo na maazimio ya kisiasa ya nchi za Magharibi si tu hayasaidii utatuzi wa kiufundi wa masuala mbalimbali bali yanaufanya mgumu mchakato wa ushirikiano na Wakala wa Kimataifa wa Nishati ya Nyuklia (IAEA).
Beralus, China, Cuba, Jamhuri ya Kiislamu ya Iran, Nicaragua, Russia, Venezuela na Zimbabwe zimesisitiza katika taarifa hiyo kuhusu dhamira ya muda mrefu ya Tehran ya kutoeneza silaha za nyuklia na haki isiyoweza kuondolewa ya nchi zote wanachama wa Mkataba wa NPT ya kutumia nishati ya nyuklia kwa malengo ya amani. Nchi hizo zimeashiria kumalizika muda wa vipengee vyote vya azimio nambari 2231 la Baraza la Usalama la Umoja wa Mataifa na kulaani vikali mashambulizi haramu ya Marekani na utawala wa Kizayuni dhidi ya vituo vya nyuklia vya Iran. Zimeitaja hali ya sasa ya mambo kuwa kuwa ni matokeo ya moja kwa moja ya mashambulizi hayo na hatua zisizo za uwajibikaji za Troika ya Ulaya.
Troika ya Ulaya au E3 inayoundwa na (Ufaransa, Ujerumani na Uingereza) pamoja na Marekani zimewasilisha rasimu ya azimio dhidi ya Iran ambayo imesisitiza kuwa kuna udharura kwa wakala wa IAEA kupata taarifa sahihi kuhusu akiba ya mada za nyuklia za Iran zilizotangazwa. Nakala ya rasimu ya azimio hilo imetaja maamuzi ambayo nchi za Magharibi zinadai “yangepasa kutekelezwa tena” mwezi Septemba mwaka huu na kudai kuwa Iran inapasa kusitisha shughuli zote zinazohusiana na urutubishaji na usindikaji, ikiwa ni pamoja na shughuli za utafiti na ustawi na miradi mikubwa inayohusiana na maji mazito. Aidha nakala hiyo imeitaka Iran iwajibike kwa mujibu wa protokali ya ziada na iupatia Wakala wa KImataifa wa Nishati ya Atomiki maelezo kamili kuhusu akiba yake ya urani iliyorutubishwa na taasisi zake zinazosimamiwa na wakala huo.
Bila shaka, rasimu ya azimio la Umoja wa Ulaya na Marekani dhidi ya Iran lilipasishwa siku ya Alhamisi tarehe 20 mwezi huu katika mkutano wa Bodi ya Magavana ya IAEA kufuatia mashinikizo ya mhimili wa Magharibi na Uyahudi. Nchi 19 kati ya 35 wanachama wa Bodi ya Magavana ya IAEA zililipigia kura ya ndio azimio hilo la kisiasa huku Russia, China na Niger zikilipinga azimio hilo. Nchi 12 wanachama wa Bodi ya Magavana pia zilijizuia kupiga kura na nchi moja pia haikushiriki katika upigaji kura.
Reza Najafi Mwakilishi wa Kudumu wa Iran katika taasisi za kimataifa zenye makao yake huko Vienna Austria alitoa taarifa na kuitaja hatua ya Marekani na Troika ya Ulaya kuwa “kosa kubwa” na juhudi za makusudi za kuifanya ya kisiasa Bodi ya Magavana. Mwakilishi huyo wa Kudumu wa Iran aidha alitahadharisha kuwa mbinu za makabiliano za nchi za Magharibi hazitazinufaisha nchi hizo. “Kupasishwa rasimu kama hiyo kutakuwa na athari zisizoepukika na kutaathiri vibaya mchakato chanya wa ushirikiano kati ya Iran na IAEA,” imesisitiza taarifa ya Mwakilishi wa Kudumu wa Iran katika taasisi za kimataifa zenye makao yake mjini Vienna, Austria.
Kushuhudiwa harakati ya pamoja dhidi ya hatua ya Troika la Ulaya na Marekani dhidi ya Iran katika Bodi ya Magavana ni jibu hatua ya nchi za Magharibi ya kuingiza isasa katika masuala ya kiufundi na nyuklia; hatua ambayo ina taathira kuu katika uga wa diplomasia na uhusiano wa kimataifa.
Sababu za kujitokeza harakati hii ya pamoja
Mosi; Radiamali kwa michezo ya kisiasa ya Wamagharibi: Nchi mbalimbali zikiwemo wanachama wa Jumuiya ya Nchi Zisizofungamana na Siasa za Upande Wowote (NAM) na baadhi ya nchi huru duniani wameitaja hatua hii ya nchi za Magharibi kuwa ni uingiliaji wa kisiasa katika masuala ya kiufundi. Nchi hizo zinaamini kuwa Wakala wa Kimataifa wa Nishati ya Atomiki unapasa kuwa taasisi isiyoegemea upande wowote na haipasi kutumika kama wenzo wa mashinikizo ya kisiasa dhidi ya nchi nyingine.
Pili; Kuunga mkono haki ya wazi ya Iran: Iran imesisitiza mara kadhaa kwamba shughuli zake za nyuklia ni za malengo ya amani na ya kiraia na kwamba miradi yake hiyo iko chini ya uangalizi na usimamizi wa IAEA. Aghalabu ya nchi zinatambua rasmi haki hii na zimedhihirisha msimamo wao wa uungaji mkono na kupinga mashinikizo ya Marekani na Ulaya.
Tatu; Wasiwasi kuhusu kudhoofika harakati ya pande kadhaa: Hatua ya Marekani na Troika ya Ulaya ya kuwasilisha azimio hili tajwa ni juhudi kwa ajaili ya kurejesha mifumo ya mashinikizo ya upande mmoja. Kwa hiyo, nchi mbalimbali zimejielekea katika kuasisi harakati ya pamoja ili kuzuia kudhoofika mfumo wa pande kadhaa na kutokuwa na itibari wakala wa IAEA.
Nne; Athari za matukio ya kikanda: Katika hali ambayo eneo la magharibi mwa Asia linashudia migogoro ya kiusalama na vita vya utawala wa Kizayuni; aghalabu ya nchi hazitaki kuiona Iran ambayo inatambulika kama mchezaji muhimu katika kanda hii ikikabiliwa na mashinikizo haramu jambo ambalo linaweza kutishia zaidi amani na uthabiti wa kanda nzima.