Marais na mawaziri wakuu waliowahi kufungwa duniani

Katika dunia ambayo zamani ilionekana kutokufikika kwa marais waliomaliza muda wao, mkondo wa haki unaendelea kuwafikia wale waliowahi kushikilia madaraka makubwa.

Siku chache baada ya rais wa zamani wa Ufaransa, Nicolas Sarkozy, kuhukumiwa kwa makosa ya ufisadi ingawa kwa sasa yuko nje kwa masharti, Brazil imeingia kwenye historia yake kwa kumpeleka rais wa zamani Jair Bolsonaro katika gereza la Polisi wa Shirikisho kutumikia kifungo cha miaka 27 kwa kupanga njama ya kupindua matokeo ya uchaguzi wa 2022.

Bolsonaro sasa ni sehemu ya orodha ndefu ya marais na mawaziri wakuu ambao enzi zao ziliishia kwenye vyumba vya mahakama badala ya majukwaa ya kisiasa.

Afrika, Asia, Amerika Kusini na Ulaya, takriban kila bara limekuwa na kiongozi aliyefikishwa mbele ya sheria. Hii ni orodha fupi ya viongozi hao wa zamani kufungwa kutokana na matendo yao wakati wakiwa madarakani.

Jacob Zuma alijikuta akikabiliwa na hukumu ya miezi 15 baada ya kuidharau Mahakama ya Katiba kwa kukataa kuhojiwa kuhusu ufisadi uliodaiwa kutokea wakati wa utawala wake. Kuingia kwake gerezani kulizua taharuki kubwa nchini, lakini alitolewa mapema kwa kile kilichoitwa msamaha wa kiafya, hatua ambayo ilizua maswali kuhusu usawa wa sheria kwa watu wote.

Kwa sasa, Zuma anaishi kwa uhuru katika jimbo la KwaZulu-Natal akiwa na umri wa zaidi ya miaka 80, lakini kesi yake kubwa ya ufisadi wa mabilioni katika ununuzi wa silaha bado haijafutwa.

Mawakili wake wake wanaendelea kupigana mahakamani huku wafuasi wake wakimwona kama mwathirika wa kisiasa, na kesi hiyo ni ya kisiasa.

Omar al-Bashir, mtawala wa miaka 30 nchini Sudan, alihukumiwa kifungo cha miaka miwili katika kituo cha uangalizi kwa tuhuma za ufisadi muda mfupi baada ya kung’olewa mamlakani.

Lakini kesi yake nzito zaidi ni zile za Mahakama ya Kimataifa ya ICC, inayotaka akabiliane na mashtaka ya mauaji ya kimbari na uhalifu wa kivita.

Kwa sasa, Bashir anashikiliwa kwenye hospitali ya kijeshi mjini Khartoum kutokana na umri na hali ya nchi. Kesi za ICC bado zimesimama kutokana na vita vya wenyewe kwa wenyewe, na hatma yake imebaki kutegemea utulivu wa kisiasa ambao bado haujarejea nchini Sudan.

Baada ya kuangushwa madarakani kupitia mapinduzi ya Arab Spring, Rais huyu wa zamani wa Misri, Hosni Mubarak alikabiliwa na mashtaka kadhaa ikiwemo mauaji ya waandamanaji na matumizi mabaya ya fedha za umma.

Hatimaye, alihukumiwa miaka mitatu kwa kuidhinisha matumizi haramu ya fedha za serikali kwa ajili ya mali za familia yake, sehemu ya kifungo alichotumikia akiwa hospitalini kutokana na umri mkubwa.

Mubarak aliachiliwa mwaka 2017 na kuishi maisha ya utulivu hadi alipofariki 2020. Tangu wakati huo, mjadala kuhusu urithi wake wa kiutawala umeendelea kugawanya wananchi kati ya waliomuona kama mtulivu aliyeliletea taifa uthabiti na waliomwona kama ishara ya ufisadi wa muda mrefu.

Rais wa zamani wa Korea Kusini, Park Geun-hye alihukumiwa miaka 20 kufuatia kashfa ya ufisadi na matumizi mabaya ya madaraka iliyotikisa taifa hilo. Mahakama ilithibitisha ushirikiano wake na rafiki yake wa karibu aliyekuwa akitoa maamuzi ya serikali kwa ushawishi binafsi. Kesi hiyo ilisababisha maandamano makubwa na kuvuruga hadhi ya taasisi za serikali.

Baada ya kutumikia karibu miaka mitano, Park alipewa msamaha kwa sababu za kiafya. Sasa anaishi kwa faragha jijini Seoul, mbali na utata wa kisiasa uliomwagusha madarakani.

Lee Myung-bak, rais wa 10 wa nxhi hiyo pia alihukumiwa miaka 15 kwa ufisadi na kujinufaisha kupitia kampuni aliyoimiliki kwa siri. Kesi hiyo ilifichua mtandao mpana wa rushwa uliokuwa umejikita kwenye serikali na makampuni makubwa.

Kutokana na umri mkubwa na masuala ya afya, alipewa msamaha wa rais na kwa sasa anaishi kimya jijini Seoul bila nafasi ya kurejea kwenye majukwaa ya siasa.

Imran Khan, WaziriMkuu wa zamani wa Pakistan alipata pigo kubwa kisiasa baada ya kuhukumiwa miaka 10 kwa kuvuja siri za serikali na miaka 14 kwa ufisadi katika kesi ya Toshakhana. Mahakama ilimhusisha na utumiaji mbaya wa nyaraka za siri na kuchukua mali za serikali kwa maslahi binafsi.

Khan bado yuko gerezani Adiala, huku rufaa zake zikiendelea. Wafuasi wake wanamtaja kama mwathirika wa vita vya kisiasa, lakini uamuzi wa mahakama hadi sasa umesimama pale pale.

Kwa upande wa waziri mkuu mwingine wa nchi hiyo, Nawaz Sharif alihukumiwa miaka 10 kwa kumiliki mali ambazo hakuweza kueleza alizipataje, ikiwemo majengo ya kifahari London. Ingawa alitumikia muda mfupi, alipewa ruhusa ya kwenda London kwa matibabu ruhusa iliyomruhusu kubaki nje kwa muda mrefu.

Sasa amerudi Pakistan na kuongoza chama chake, lakini kumbukumbu ya hukumu yake bado ni doa linalofuatilia safari yake ya kisiasa.

Licha ya mifano michache maarufu kama ile ya Brazil ya Jair Bolsonaro, Sadam Husseim wa Iraq, mataifa mbalimbali duniani yameshuhudia viongozi wa juu wakikumbana na mkono wa sheria baada ya kutawala.

Aung San Suu Kyi wa Myanmar, aliyewahi kuonekana kama alama ya demokrasia duniani, ni miongoni mwa wanaoongoza orodha hiyo baada ya kuhukumiwa zaidi ya miaka 20 kwa makosa mbalimbali, huku mazingira ya kesi zake yakikosolewa vikali kimataifa. Huko Amerika ya Kusini, Cristina Fernández de Kirchner wa Argentina na Alberto Fujimori wa Peru ni miongoni mwa viongozi waliohukumiwa kwa ufisadi na ukiukaji mkubwa wa haki, huku maisha yao ya sasa yakitawaliwa na uangalizi wa kimahakama pamoja na masharti makali ya uhuru.

Hali kama hiyo pia imeonekana barani Asia na Ulaya, ambako aliyekuwa Waziri Mkuu wa Israel Ehud Olmert na aliyekuwa Rais Moshe Katsav walitimkia jela kwa makosa ya rushwa na unyanyasaji wa kingono, mtikisiko uliotikisa taasisi za serikali za nchi hiyo. Vilevile, Ivo Sanader wa Croatia alijiunga na orodha ya viongozi waliopoteza hadhi ya kisiasa baada ya kuhukumiwa kwa ufisadi uliokita katika utendaji wa serikali.

Kesi hizi, ingawa zinatofautiana kwa uzito na mazingira, zinabaki kuwa mfano wa jinsi mifumo ya haki inavyoweza kuwafikia hata wale waliowahi kuhodhi madaraka makubwa.