Viongozi 10 maarufu Afrika waliowahi kushtakiwa Mahakama ya ICC

Mahakama ya Kimataifa ya Uhalifu wa kivita mjini The Hague ICC imetakiwa kuchunguza madai ya mauaji ya watu wengi wakati wa msako mkali wa maandamano wakati wa uchaguzi nchini Tanzania mwezi uliopita.

Mawakili wa watu wanaodaiwa kuwa waathiriwa wanaoungwa mkono na Chama cha Wanasheria Duniani na Chama cha Wanasheria wa Madrid wamewasilisha hati kwa ICC inayoelezea madai ya mauaji hayo pamoja na utekaji nyara, utesaji na vitendo vingine vya vitisho dhidi ya upinzani wa kisiasa.

Rais wa Tanzania Samia Suluhu Hassan alishinda uchaguzi wa Oktoba 29 kwa karibu asilimia 98 ya kura baada ya wapinzani wake wakuu kuzuiwa kuwania katika uchaguzi huo..

Maandamano hayo – ambayo ni ya hivi punde zaidi ya vijana wa Kiafrika waliokasirishwa na ukosefu wa ajira, kupanda kwa gharama na uhuru mdogo wa kisiasa – yanafuatia kile kinachoitwa maandamano ya Gen Z nchini Morocco na Madagascar, ambapo serikali iliondolewa na jeshi baada ya wiki kadhaa za machafuko.

Ifuatayo ni orodha ya viongozi wa Afrika waliowahi kushtakiwa katika mahakama ya ICC kulingana na mtandao wa Wikepedia .

Uhuru Kenyatta ndiye Rais wa zamani wa Jamhuri ya Kenya. Alifunguliwa mashitaka tarehe 8 Machi 2011 kwa makosa matano ya uhalifu dhidi ya ubinadamu.

Kenyatta aliyekuwa akimuunga mkono Rais wa Kenya Mwai Kibaki, anadaiwa kupanga, kufadhili, na kuratibu ghasia zilizofanywa dhidi ya wanaodaiwa kuwa wafuasi wa chama cha Orange Democratic Movement, chama cha siasa cha mpinzani wa Rais, wakati wa ghasia za baada ya uchaguzi kutoka 27 Desemba 2007 hadi 29 Februari 2008.

Kenyatta alidaiwa “kulidhibiti kundi la Mungiki” na kulielekeza kufanya mauaji, uhamisho, ubakaji na aina nyingine za unyanyasaji wa kingono, mateso na vitendo vingine vya kinyama dhidi ya raia katika miji ya Kibera, Kisumu, Naivasha na Nakuru.

Kenyatta alifikishwa mbele ya Mahakama ya ICC tarehe 8 Aprili 2011 na uthibitisho wa kusikilizwa kwa mashtaka dhidi yake ulifanyika kuanzia tarehe 21 Septemba 2011 hadi 5 Oktoba 2011.

Mashtaka yote dhidi ya Kenyatta yalithibitishwa tarehe 23 Januari 2012. Hata hivyo, kabla ya kesi kuanza, Mwendesha Mashtaka alitangaza tarehe 3 Desemba 2014 kwamba alikuwa amemuondolea bwana Kenyatta mashtaka yote. Mahakama ilisitisha kesi dhidi ya Bw. Kenyatta tarehe 13 Machi 2015.

Alifunguliwa mashitaka tarehe 4 Machi 2009 kwa makosa matano ya uhalifu dhidi ya binadamu na makosa mawili ya uhalifu wa kivita kuhusiana na hali ya Darfur, Sudan.

Mnamo tarehe 12 Julai 2010 alishtakiwa kwa makosa matatu ya mauaji ya kimbari.

Wakati wa mzozo wa Darfur (haswa kuanzia Aprili 2003 hadi 14 Julai 2008), al-Bashir, akiwa Rais wa Sudan, anatuhumiwa kutekeleza sera ya serikali iliyotumia vyombo vya dola (jeshi, polisi, usalama na vikosi vya Janjaweed) kushambulia vikundi vya Fur, Masalit, na Zaghawa ambavyo vilionekana kuasi.

Al-Bashir anatuhumiwa kuamuru ubakaji, mauaji, kuangamizwa, uhamisho wa nguvu, na mateso ya raia, pamoja na uporaji wa vijiji na kambi nyingi.

Mahakama imetoa hati mbili za kukamatwa kwa al-Bashir lakini kwa sasa hajakamatwa na anaishi kwa uwazi nchini Sudan.

Tangu waranti hiyo kutolewa, al-Bashir amesafiri katika nchi nyingine kadhaa na hajakamatwa. Miongoni mwa nchi alizosafiri ni pamoja na Chad, Djibouti, Kenya, Malawi, na Afrika Kusini ambazo ni nchi wanachama wa Mkataba wa Roma, na zilitakiwa kumkamata.

Bemba alishtakiwa tarehe 23 Mei 2008 kwa makosa mawili ya uhalifu dhidi ya ubinadamu na makosa manne ya uhalifu wa kivita kuhusiana na hali ya Jamhuri ya Afrika ya Kati (CAR).

Mnamo tarehe 10 Juni 2008, hati ya kukamatwa ilirekebishwa na mashtaka yakabadilika na kuwa makosa matatu ya uhalifu dhidi ya ubinadamu na makosa matano ya uhalifu wa kivita.

Bemba anadaiwa kuongoza vuguvugu la Movement for the Liberation of the Congo (MLC), kundi la waasi wa Kongo, kuingia CAR baada ya Rais wa Afrika ya Kati Ange-Félix Patassé kuomba msaada wa Bemba katika kukandamiza uasi ulioongozwa na François Bozizé.

Bemba alishtakiwa kwa makosa ya jinai kwa vitendo vya ubakaji, utesaji, “ghadhabu dhidi ya utu”, mauaji, na uporaji uliotokea katika miji ya Bangui, Bossangoa, Bossembélé, Damara, na Mongoumba kuanzia tarehe 25 Oktoba 2002 hadi 15 Machi 2003. 3 Julai 2008, na kufikishwa Mahakamani kwa mara ya kwanza siku iliyofuata.

Kesi dhidi ya Bemba ilianza tarehe 22 Novemba 2010. Tarehe 21 Machi 2016, Mahakama ya Tatu ilitoa uamuzi wake ambapo ilimkuta Bemba na hatia ya makosa yote matano. Mahakama ilimhukumu Bemba kifungo cha miaka 18 jela tarehe 21 Juni 2016.

Mnamo tarehe 28 Septemba 2016, Bemba aliitumikia mahakama ya rufaa ya ICC kwa kukata rufaa dhidi ya hukumu yake ya miaka 18 akitaja makosa mengi ya kiutaratibu na kisheria katika hukumu hiyo, na madai ya kutokuwa na hatia.

Hukumu hii ilibatilishwa tarehe 8 Juni 2018 na Jaji Christine Van den Wyngaert. Alisema hawezi kuwajibika kwa matendo ya watu wake, na kwamba mahakama ya chini “ilipuuza ushahidi muhimu kwamba uwezo wa Bemba kuchunguza na kuadhibu uhalifu nchini CAR ulikuwa mdogo.

Bosco Ntaganda alishtakiwa tarehe 22 Agosti 2006 kwa makosa matatu ya uhalifu wa kivita kuhusiana na hali ya Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo (DRC).

Anadaiwa kuwa afisa wa tatu wa cheo cha juu zaidi katika Kikosi cha Patriotic for the Liberation of the Congo (FPLC), tawi lenye silaha la Union of Congolese Patriots (UCP), vuguvugu la waasi kaskazini mashariki mwa DRC, lililopigana katika mzozo wa Ituri.

Mnamo tarehe 18 Machi 2013, kufuatia ripoti za mapigano kati ya makundi ya Vuguvugu la Machi 23, Ntaganda alikimbilia Rwanda na kuingia Ubalozi wa Marekani mjini Kigali.

Aliomba Marekani kumwezesha kujisalimisha kwa Mahakama ya ICC. Tarehe 22 Machi, ICC ilimshikilia Ntaganda na kumhamishia The Hague. Kuonekana kwake kwa mara ya kwanza mbele ya Mahakama kulifanyika tarehe 26 Machi 2013.

Uthibitisho wa kusikilizwa kwa mashtaka ulifanyika kuanzia tarehe 10 hadi 14 Februari 2014 na tarehe 9 Juni 2014 mashtaka yote dhidi ya Ntaganda yalithibitishwa na mahakama ya awali ya kesi.

Kesi yake ilianza tarehe 2 Septemba 2015. Ntaganda alipatikana na hatia kwa makosa yote ya Uhalifu dhidi ya ubinadamu na Uhalifu wa Kivita mnamo tarehe 8 Julai 2019.

William Ruto ndiye Rais wa sasa wa Kenya. Alishtakiwa tarehe 8 Machi 2011 kwa makosa manne ya uhalifu dhidi ya ubinadamu kuhusiana na hali katika Jamhuri ya Kenya.

Anadaiwa kuwa kiongozi wa shirika la muda lililoundwa na watu wa kabila la Kalenjin ambalo liliundwa kuendeleza ghasia kwa niaba ya chama cha Orange Democratic Movement (ODM), chama cha kisiasa cha mgombea urais Raila Odinga, wakati wa ghasia za baada ya uchaguzi wa Desemba 2007 na Januari 2008.

Mnamo tarehe 1 Agosti 2011, mashtaka yalipunguzwa hadi makosa matatu.

Ruto anadaiwa kuhusika na mauaji, uhamisho, mateso ya raia katika miji ya Kapsabet, Nandi Hills, Turbo na eneo la Eldoret.

Mashtaka yote dhidi yake yalithibitishwa .Kesi yake ilianza tarehe 10 Septemba 2013 lakini Chumba cha Kesi kilifutilia mbali mashtaka dhidi yake tarehe 5 Aprili 2016, na kuhitimisha kesi hiyo kutokana na ukosefu wa ushahidi wa kutosha.

Laurent Gbagbo alishtakiwa tarehe 23 Novemba 2011 kwa makosa manne ya uhalifu dhidi ya ubinadamu kuhusiana na hali katika Jamhuri ya Côte d’Ivoire.

Akiwa Rais wa Côte d’Ivoire, Gbagbo anadaiwa kuandaa, pamoja na watu wa ndani, mashambulizi ya kimfumo dhidi ya raia wakati wa ghasia za baada ya uchaguzi ulioanza tarehe 28 Novemba 2010.

Vikosi vya usalama vya taifa, Jeshi la Kitaifa, wanamgambo, na mamluki chini ya amri ya Gbagbo wanadaiwa kuwaua, kuwabaka, kuwatesa na kuwatendea kinyama raia ambao walichukuliwa kuwa wafuasi wa Alassane Ouattara, mpinzani wa Gbagbo katika uchaguzi wa rais wa 2010.

Kulingana na hati ya kukamatwa kwa Gbagbo, uhalifu ulitokea ndani na karibu na Abidjan, ikiwa ni pamoja na karibu na Hoteli ya Golf, na katika sehemu ya magharibi ya nchi kutoka 16 Desemba 2010 hadi 12 Aprili 2011.

Gbagbo alikamatwa na vikosi vinavyomtii Ouattara katika makao ya rais tarehe 11 Aprili 2011. Mnamo tarehe 29 Novemba 2011, Gbagbo alihamishiwa Mahakamani.

Mnamo tarehe 5 Desemba 2011 alifika Mahakamani kwa mara ya kwanza na uthibitisho wa kusikilizwa kwa mashtaka ulifanyika kuanzia tarehe 19 hadi 28 Februari 2013 mbele ya mahakama ya awali ya kesi na tarehe 12 Juni 2014 ilithibitisha mashtaka yote dhidi yake.

Mnamo tarehe 11 Machi 2015, Chumba cha Kesi kilijiunga na kesi dhidi ya Charles Blé Goudé na Laurent Gbagbo. Kesi yake ilianza tarehe 28 Januari 2016.

Gbagbo aliachiliwa huru tarehe 15 Januari 2019

Muammar Gaddafi alishtakiwa tarehe 27 Juni 2011 kwa makosa mawili ya uhalifu dhidi ya ubinadamu kuhusiana na hali ya Libya. Kama kiongozi na Kamanda wa Majeshi ya Libya alidaiwa kupanga, kwa kushirikiana na kundi lake la ndani la washauri, sera ya ukandamizaji mkali wa maasi ya wananchi katika wiki za mwanzo za vita vya wenyewe kwa wenyewe vya Libya.

Inadaiwa alipanga mpango kujibu mapinduzi ya Tunisia na Misri ya 2011 ambapo vikosi vya usalama vya serikali ya Libya chini ya mamlaka yake viliamriwa kutumia njia zote ili kuzima maandamano ya umma dhidi ya serikali yake.

Kuanzia Februari 15, 2011 hadi Februari 28, 2011, vikosi kutoka kwa wanamgambo waliopangwa na serikali, polisi wa kitaifa, jeshi la Libya, Kikosi cha Walinzi wa Mapinduzi, na vyombo vingine vya usalama, vilivyo chini ya amri ya Gaddafi, vilidaiwa kuua mamia ya raia na kufanya “vitendo vya kinyama ambavyo viliwanyima haki raia wa Baydajdaj” katika miji ya Baydaj, Benghazi, Derna, Misrata, Tobruk, na Tripoli.

Gaddafi aliuawa katika mji wa Sirte nchini Libya tarehe 20 Oktoba 2011 na Mahakama ikakatisha kesi dhidi yake tarehe 22 Novemba 2011.

Germain Katanga alifunguliwa mashitaka tarehe 2 Julai 2007 kwa makosa matatu ya uhalifu dhidi ya binadamu na makosa sita ya uhalifu wa kivita kuhusiana na hali ya Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo (DRC)

Mnamo na karibu na 24 Februari 2003, anadaiwa kuamuru vikosi vyake kushambulia kijiji cha Bogoro katika operesheni ya kijeshi iliyoratibiwa na Nationalist and Integrationist Front (FNI), kikundi cha washirika chenye silaha kilichoundwa na watu wengi wa kabila la Lendu.

Katanga alikamatwa na mamlaka ya Kongo tarehe 1 Machi 2005 kuhusiana na shambulio lililowaua walinda amani tisa wa Umoja wa Mataifa. Baada ya Mahakama ya ICC kutoa hati ya kukamatwa kwake, Katanga alihamishiwa Mahakamani tarehe 17 Oktoba 2007.

Kesi yake ilianza tarehe 24 Novemba 2009. Chumba cha Kesi kilitoa hukumu katika kesi hiyo tarehe 7 Machi 2014, na kumpata Katanga na hatia ya makosa manne ya uhalifu wa kivita na shtaka moja la uhalifu dhidi ya binadamu.

Mnamo tarehe 23 Mei 2014, Katanga alihukumiwa kifungo cha miaka 12. Ingawa mwendesha mashtaka na upande wa utetezi walikata rufaa dhidi ya hukumu hiyo, pande zote mbili zilikata rufaa zao tarehe 25 Juni 2014, na hivyo kuhitimisha kesi hiyo.

Mnamo tarehe 13 Novemba 2015, jopo la majaji kutoka Mahakama ya Rufaa lilipunguza hukumu ya Katanga ya kifungo cha miaka 12 hadi miaka 3 na miezi 8. Mahakama ilimhamisha Katanga hadi Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo tarehe 19 Desemba 2015 ili kutumikia kifungo kilichosalia. Katanga alikamilisha kifungo chake tarehe 18 Januari 2016.

Joseph Kony alifunguliwa mashitaka tarehe 8 Julai 2005 kwa makosa 12 ya uhalifu dhidi ya binadamu na makosa 21 ya uhalifu wa kivita kuhusiana na hali nchini Uganda.

Anadaiwa kuwa mwenyekiti na kamanda mkuu wa Lord’s Resistance Army (LRA), kundi lenye silaha ambalo limekuwa likiendesha kampeni ya msituni tangu 1987 dhidi ya serikali ya Uganda.

Kulingana na hati ya kukamatwa kwake, tangu tarehe 1 Julai 2002 “LRA imejiingiza katika msururu wa vurugu na kuanzisha mtindo wa ‘ukatili wa raia’ kwa vitendo vikiwemo mauaji, utekaji nyara, utumwa wa ngono, ukeketaji, uchomaji wa nyumba nyingi na uporaji wa makazi ya kambi” na zaidi ya hayo “waliotekwa nyara wanasemekana kuwa ni raia, wakiwemo watoto “, na watumwa wa ngono kutumikia LRA na kuchangia mashambulizi dhidi ya jeshi la Uganda na jumuiya za kiraia.” Kwa sasa Kony anasakwa lakini hajulikani aliko, ingawa anashukiwa kuwa Jamhuri ya Afrika ya Kati au nchi jirani.

Thomas Lubanga Dyilo alishtakiwa tarehe 10 Februari 2006 kwa makosa matatu ya uhalifu wa kivita kuhusiana na hali ya Jamhuri ya Kidemokrasia ya Congo (DRC).

Alidaiwa kuwa kiongozi mwanzilishi wa Union of Congolese Patriots (UCP), vuguvugu la waasi kaskazini mashariki mwa DRC, pamoja na kamanda mkuu mwanzilishi wa mrengo wa kijeshi wa UCP, Patriotic Force for the Liberation of the Congo (FPLC).

Lubanga anashutumiwa kwa kuwaandikisha watoto kwa FPLC na kuwatumia “kushiriki kikamilifu katika uhasama”. Kiongozi huyo wa waasi alikamatwa tarehe 19 Machi 2005 na mamlaka ya Congo baada ya kudaiwa kuamuru kushambuliwa kwa walinda amani wa Umoja wa Mataifa.

Kesi yake ilianza tarehe 26 Januari 2009 na kumalizika tarehe 14 Machi 2012. Tarehe 10 Julai 2012 alihukumiwa kifungo cha miaka 14.

Mnamo tarehe mosi Desemba 2014, Chumba cha Rufaa kiliidhinisha hatia na hukumu. Mahakama ilimhamisha Lubanga Dyilo hadi Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo tarehe 19 Desemba 2015 ili kutumikia kifungo chake