“Vijana wa Kiukraine wanaoshwishiwa kwa fedha mtandaoni kuishambulia nchi yao.”

Mwezi Julai mwaka jana, mvulana mwenye umri wa miaka 17 alisafiri kilomita 800 kutoka nyumbani kwake mashariki mwa Ukraine kwenda kuchukua bomu na simu vilivyokuwa vimefichwa kwenye bustani katika jiji la magharibi la Rivne.

Anadai kwamba aliahidiwa dola 2,000 ili kulitega bomu katika basi dogo linalotumiwa na huduma ya uandikishaji wa jeshi la Ukraine.

“Nilipokuwa nikiunganisha nyaya, nilifikiri lingeweza kulipuka. Nilidhani ningekufa,” aliiambia BBC.

Vlad ni mmoja wa mamia ya watoto na vijana ambao serikali ya Ukraine inawashutumu kuajiriwa mtandaoni na Urusi na kulipwa kufanya vitendo vya uharibifu na mashambulizi dhidi ya nchi yao. Jina lake limebadilishwa ili kulinda utambulisho wake.

Anasema aliambiwa aweke simu yake ili itoe mawasiliano ya moja kwa moja, ili waweze kulipua bomu kwa mbali mara tu mtu akiingia kwenye gari.

Hata hivyo, Huduma ya Usalama ya Ukraine (SBU) ilikuwa ikifuatilia hali hiyo na ikaizuia shambulio hilo. Vlad, ambaye sasa ana miaka 18, anasubiri kesi ya mashtaka ya ugaidi, kosa linaloweza kumpeleka jela hadi miaka 12.

Akiwa ameketi katika kituo cha kizuizi cha ulinzi mkali cha Rivne, akiwa na wakili wake pembeni, anakiri kuwa alishiriki katika tukio lililosababisha kifo cha mtu. “Nilifikiria kuhusu hilo. Lakini hakuna anayewapenda wale wanaoitwa jeshini,” alisema. “Nikajiambia: sawa, nitafanya kama wengine.”

SBU inasema kwamba katika kipindi cha miaka miwili iliyopita, zaidi ya Waukraine 800 wametambuliwa kuwa wameajiriwa na Urusi, wakiwemo watoto 240, baadhi yao wakiwa na umri mdogo wa miaka 11.

Hata hivyo, Anastasiia Apetyk, mtaalamu wa usalama wa mtandao anayefundisha masomo ya usalama wa mtandao nchini Ukraine, anasema anafahamu kesi za watoto wenye umri mdogo zaidi. “Walijaribu kuwaajiri watoto wa miaka tisa au kumi,” anaeleza.

Andriy Nebytov, naibu mkuu wa polisi wa kitaifa wa Ukraine, anasema kuna mkakati mahsusi wa kulenga watu walio hatarini na wanaoweza kudanganyika kirahisi.

“Watoto mara zote hawatambui kikamilifu matokeo ya matendo yao,” anasema.

“Adui hajasita kutumia wachimba madini kutengeneza vilipuzi kutoka kwenye kemikali za nyumbani na kuvipanga katika sehemu mbalimbali, kama ofisi za uandikishaji wa jeshi au vituo vya polisi.”

SBU inasema kuwa kuajiri kunafanywa hasa kupitia programu ya Telegram, lakini pia kupitia TikTok na hata majukwaa ya michezo ya video. Mamlaka zinaeleza kuwa watu wanaoajiriwa karibu mara zote wanachochewa na tamaa ya fedha kuliko msimamo wa kuipendelea Urusi.

Vlad anasema yeye haungi mkono Urusi na hajawahi kujihusisha na uhalifu hapo awali.

Alijiandikisha kwenye njia mbili za Telegram na kuweka tangazo kutafuta kazi ya mtandaoni. Nusu saa baadaye, mwanaume anayejitambulisha kama Roman alimjibu.

Katika mazungumzo yao ya simu yaliyofuata, Vlad anasema kwamba Roman alizungumza Kirusi chenye lafudhi ya mtaani.

Vlad anasema kwamba hapo awali alikuwa na wasiwasi, lakini alishawishiwa kukubali mfululizo wa misheni zilizozidi kuwa za hatari. Kwanza aliombwa kuchukua bomu la mkono, lakini alipofika eneo aliloelekezwa, halikuwepo. Hata hivyo, alipokea dola 30.

Siku chache baadaye, alipewa jukumu jingine: kuchoma moto gari dogo linalomilikiwa na kituo cha uandikishaji wa jeshi, kurekodi tukio hilo na kukimbia.

Kwa shambulio hilo, Vlad anadai alipokea takriban dola 100 kwa mfumo wa fedha za kidijitali, kiasi kidogo sana tofauti na dola 1,500 alizoahidiwa.

Roman alimwambia kuwa atampatia malipo yaliyosalia ikiwa atatega bomu huko Rivne.

Chaneli za Telegram zilizoonekana na BBC, ambako kampeni za uajiri zinafanyika, si za kuunga mkono Urusi moja kwa moja, lakini zinaendeleza hasira ya baadhi ya Waukraine kuhusu utumishi wa lazima wa kijeshi, ambao umekumbwa na madai ya ukatili na ufisadi.

Kwa kutumia simu na jina la kubuni, tuliungana na baadhi ya chaneli hizi ambazo tulikuwa tumearifiwa kuhusu uwepo wake.

Chaneli hizi husambaza video za mashambulizi ya risasi na milipuko, ambazo zinadaiwa kutekelezwa kwa maagizo yao. Hata hivyo, BBC haijaweza kuthibitisha mazingira ya video hizi.

Akaunti tuliyowasiliana nayo ilitupatia mara moja ofa ya malipo, kwa fedha za kidijitali au kwa malipo kwa njia ya benki, ili kufanya uhalifu wa kuchoma moto.

Tuliombwa kuwasiliana na akaunti ya pili kwa maelezo zaidi, kisha tukapokea ujumbe wenye orodha ya malipo inayobainisha kiasi kinachotolewa kwa malengo tofauti.

Malipo yalitofautiana kuanzia dola 1,500 kwa kuchoma ofisi ya posta hadi dola 3,000 kwa benki. Walieleza kwamba benki zilikuwa na thamani kubwa zaidi kwa sababu madirisha yao ya usalama yanafanya iwe vigumu zaidi kuzishambulia.

“Lazima umimine petroli ndani au utupe chupa chache za Molotov ndani,” akaunti hiyo ilieleza.

Lakini hata Waukraine wa kawaida wanaotafuta kazi wanaweza kupewa pesa ili kufanya vitendo vya uharibifu.

Tulipata matangazo yanayotoa mishahara mikubwa kwa kazi za muda zisizoelezwa, yaliyowekwa katika makundi mbalimbali ya Telegram ya Waukraine yasiyohusiana, yakiwemo yale yanayolenga wakimbizi na hata ushauri wa urembo.

Tulipowasiliana na moja ya matangazo hayo, mtoa ajira alitupatia tena maelfu ya dola ili kuchoma moto na akaomba tutume video kama uthibitisho.

“Nahitaji matukio yote ya uchomaji moto yanayowezekana,” alituandikia. “Kupata mtu anayeaminika ni vigumu zaidi kuliko kuachana na kiasi cha pesa. Ndiyo maana nalipa kile ninachosema, na haraka sana, kwa kawaida ndani ya saa mbili baada ya kupokea video.”

BBC iliripoti baadhi ya njia hizi, akaunti, gumzo, na roboti za Telegram, ambayo iliondoa baadhi yake lakini sio nyingi. Moja ya njia ambazo bado zinafanya kazi imeongezeka zaidi ya wafuasi 750 tangu tulipoanza kuifuatilia.

Wakati huohuo, akaunti ambayo kama tulivyoripoti kwa Telegram, iliyotutolea moja kwa moja pesa kwa ajili ya uchomaji moto bado ipo mtandaoni.

Katika tamko lake, Telegram ilisema: “Wito wa kufanya vurugu au uharibifu wa mali umepigwa marufuku kabisa kwenye Telegram na huondolewa mara moja mara tu unapotambuliwa.”

Mamlaka za Ukraine zimewataja hadharani maafisa wa huduma za ujasusi za Urusi wanaoshukiwa kuwa wanawatumia watu kufanya vitendo vya hujuma.

BBC haijaweza kuthibitisha kwa njia huru uwajibikaji wa serikali ya Urusi.

Hata hivyo, serikali kadhaa za Ulaya zimesema zina ushahidi kwamba mawakala wa Urusi wanahusika katika kuwaajiri vijana kufanya vitendo vya uharibifu, uchomaji moto, na hata operesheni za upelelezi katika maeneo yao.

Nchini Uingereza, wanaume sita wamehukumiwa kifungo kwa kushiriki katika shambulio la kuchoma ghala la London lililofadhiliwa na Urusi, ghala ambalo lilikuwa linatoa msaada kwa Ukraine.

Nchini Ukraine, mamia ya watu wanaoshukiwa kufanya hujuma wanasubiri kufikishwa mahakamani, lakini kwa baadhi yao, madhara yamekuwa mabaya. Watuhumiwa kadhaa wameuawa na vilipuzi walivyokuwa wakibeba.

SBU inadai kwamba mawakala wa Urusi wamelipua vifaa kwa mbali makusudi, wakijua kwamba wale waliowatuma watakufa.

Mwezi Machi, mvulana wa miaka 17 alikufa na mwingine wa miaka 15 alijeruhiwa vibaya baada ya bomu kulipuka, bomu ambalo inaonekana walikuwa wakilibeba kuelekea kituo cha treni cha Ivano-Frankivsk.

BBC ilipeleka madai ya SBU kwa ubalozi wa Urusi jijini London. Katika taarifa yake, polisi wa Urusi waliishutumu Ukraine kwa kufanya kampeni sawa ya hujuma kwa kutumia raia wa Urusi.

“Mbinu unazotaja zimekuwa alama ya utambulisho ya huduma maalum za Ukraine. Hasa: kuwaajiri raia, wakiwemo watoto, uchomaji moto, hujuma au kulipua watu, majengo au magari.”

Kumekuwa na ripoti za vitendo vya hujuma vilivyofanywa Urusi na kuhusishwa na uajiri wa Ukraine kupitia Telegram. Lakini, kama kawaida, ni vigumu sana kuthibitisha ni nani haswa aliyehusika na mashambulio haya.

Wakati huohuo, Vlad ana ujumbe kwa wale wanaovutiwa na mawakala wanaojaribu kuwaajiri.

“Haifai. Watawakwepa na mtajikuta jela kama mimi, au mtajikuta mmeshika bomu mikononi na litawalipukia.”