Gen Z Tanzania wanavyozima udini kwa utani na ubunifu

Kwa takribani wiki moja sasa, mijadala ya udini imechukua nafasi kubwa katika mazungumzo ya mtandaoni nchini Tanzania, kufuatia matamko ya baadhi ya viongozi wa dini kuhusu maandamano na mabadiliko ya kisiasa nchini humo.

Lakini badala ya mijadala hiyo kuzua mgawanyiko, kizazi kipya cha Watanzania kimeibuka na mbinu mpya ya kujibu: utani, ubunifu na ujumbe wa umoja.

Challenge ya kuonyesha udini hauna nafasi Tanzania, imeenea katika majukwaa mbalimbali ya mitandao ya kijamii kama X (zamani Twitter), Instagram, Facebook na Threads. Vijana kwa mfano wanachanganya salamu za dini mbili kubwa nchini humo Shalom na Asalaam Aleykum ili kuonyesha kwamba tofauti za kiimani haziwezi kuwa msingi wa kuwatenganisha.

Mwelekeo huu umeibuka wakati ambapo mjadala mpana kuhusu nafasi ya dini katika siasa ulikuwa ukipamba moto. Baadhi ya viongozi wa dini walitoa matamko yaliyotafsiriwa kuwa ya kuchochea au kuhusisha maandamano ya kisiasa na misingi ya kidini.

Kauli kali zaidi, iliyosambaa sana mtandaoni, ni ile iliyodai kuwa “utakuta tumekatana vichwa barabarani,” jambo lililozua taharuki na hatimaye kuifanya polisi kutangaza Novemba 21, 2025 kuwa itachukua hatua dhidi ya matamshi yoyote yanayoweza kuhatarisha amani.

Lakini kwa vijana, majibu hayakutoka katika mkondo wa hasira. Badala yake, walichagua kutumia utani, kugeuza ujumbe mkali kuwa uwanja wa ubunifu. Wengi wao wanashiriki video, tamathali za usemi, michoro na mitindo mipya ya salamu ili kuonyesha kwamba hoja za udini hazina nguvu kubwa ndani ya vizazi vipya.

Katika mitandao ya kijamii, salamu kama “Shalom-Aleykum” na “Jumapili Mubarak” zimekuwa ishara za kusawazisha mazungumzo yaliyoanza kuchukua mwelekeo wa mgawanyiko.

Shalom, salamu inayotumiwa na baadhi ya madhehebu ya Kikristo, imeunganishwa na salamu ya Kiislamu, Asalaam Aleykum, ili kuonyesha kwamba jamii ya Tanzania imezoea muingiliano wa kidini tangu zamani.

Baadhi ya watumiaji wa mtandao wameenda mbali zaidi kwa kutengeneza neno jipya, “Wakrislam,” muunganiko wa “Wakristo” na “Waislamu.” Wanasema lengo si kuchanganya imani, bali kusisitiza asili ya jamii ya Kitanzania ambayo imekuwa na historia ndefu ya watu wa imani tofauti kuishi pamoja kwa amani.

“Umoja wa Watanzania ni imara kuliko majaribu yoyote ya kuwatenganisha kwa misingi ya dini.”

Wachambuzi wanasema harakati hii ya vijana haiwezi kutazamwa nje ya muktadha wa kimataifa kuhusu migogoro ya kidini.

Katika nchi kama Nigeria, Somalia na maeneo ya Sahel, makundi yenye misimamo mikali kama Boko Haram, al-Shabaab na al-Qaeda yamesababisha vifo, majeraha na kuyumbisha jamii kwa miongo kadhaa.

Nchini Afrika ya Kati, makundi ya Seleka na Anti-Balaka yameacha majeraha makubwa ya kijamii na kisiasa.

Nje ya bara hilo, vita vya madhehebu ya Sunni na Shia Iraq na Syria, mashambulizi dhidi ya Waislamu wa Rohingya Myanmar, na misuguano nchini Afghanistan, Pakistan na Yemen, vinaonyesha wazi jinsi dini inavyoweza kugeuka chanzo cha mgawanyiko mkubwa inapochanganywa na siasa.

Ni katika mazingira haya ambapo ujumbe wa Wakrislam unapata uzito zaidi. Vijana wengi wanaona kuwa ulaghai wa kisiasa unaojaribu kutumia dini katika mijadala unaweza kuwa na madhara makubwa kama usipodhibitiwa.

Mchambuzi wa masuala ya siasa, Rehema Mema, anasema:

“Vijana wa Tanzania wamekua katika mazingira ambayo dini haikuwa chombo cha mgawanyiko wa taifa. Misingi hiyo iliwekwa tangu enzi za Mwalimu Nyerere, na bado inaonekana kuendelea kushika mizizi.”

Baba wa Taifa, Mwalimu Julius Nyerere, mara nyingi alinukuliwa akisema:

“Inatuhusu nini dini yako?” Kauli hiyo ilimaanisha kwamba taifa halipaswi kujengwa kwenye misingi ya kidini, ingawa raia wake wana imani tofauti.

Wachambuzi wanasema kuibuka kwa umakini mpya kuhusu udini katika mijadala ya kisiasa kunawatia wasiwasi watu wazima wengi, lakini kwa vijana, njia walizochagua kutumia sanaa, vibonzo, video na utani zinaonyesha misingi ile ile ya kutenganisha imani binafsi na utambulisho wa taifa.

Msemaji wa Serikali Gerson Msigwa, alikemea matamko ya kichochezi hasa ya yenye viashiria vya udini.

“Kumekuwa na matamko ambayo yamekuwa yakitolewa na viongozi wa dini, baadhi ya matamko hayo hayatutakii heri”, alisema Msigwa na kuwataka kujiepusha kutoa matamko yanayoweza kugawa na kufarakanisha taifa hilo.

Msigwa amesema Serikali inazungumza na viongozi wa dini, kuwaeleza kilichotokea na kuwasihi “tuzungumze lugha moja tuache kubomoa taifa letu”

Kwa upande wake Jeshi la Polisi, kupitia taarifa yake, lilisisitiza kuwa litachukua hatua dhidi ya kauli zozote zinazoweza kuchochea chuki au kuhatarisha amani, likionya kuwa mjadala wa kidini unaweza kupotosha mijadala ya kisiasa na kuongeza mvutano.

Hata hivyo, baadhi ya viongozi wa dini wanatoa tahadhari zao. Wanasema ingawa nia ya vijana inaweza kuwa njema, mchanganyiko wa salamu, vitendo au maneno ya kidini unaweza kupotosha misingi ya imani.

Ustadh Hussein Chifupa, Kadhi wa Mkoa wa Kilimanjaro, anasema:

“Ni makosa kwa muumini kushiriki katika jambo linaloingilia itikadi ya dini yake.” Samuel Michael kutoka Kanisa la Pentekoste Mwanza anaongeza:

“Kila dini ina misingi yake. Tunaweza kuishi kwa amani na kushirikiana kijamii, lakini hatuwezi kuchanganya taratibu za kiimani.”

Wanazuoni wanaeleza kuwa ujumbe wa amani ni muhimu, lakini unapaswa kutolewa bila kuathiri misingi ya kidini ambayo ni nyeti kwa waumini.