Chanzo cha picha, EU
Bunge la Ulaya leo Novemba 27, 2025 litajadili azimio linalohusiana na mauaji baada ya uchaguzi na hali ya haki za binadamu nchini Tanzania, ikiwemo kesi ya kiongozi wa upinzani, Tundu Lissu.
Bunge hilo litapiga kura juu ya azimio la kutaka Tume ya Ulaya, EU kusitisha kuunga mkono moja kwa moja mamlaka ya Tanzania, kufuatia kile kilichotokea siku ya uchaguzi na baada ya baada ya uchaguzi: ukiukwaji wa haki za binadamu.
Azimio la rasimu lililotolewa Jumatano linasema Bunge hilo linachukulia uchaguzi wa hivi karibuni kuwa “sio huru wala wa haki.”
Shughuli ya upigaji kura Tanzania mnamo Oktoba 29, 2025 ilikosolewa na waangalizi wakiwemo Umoja wa Afrika (AU) na Jumuiya ya Maendeleo ya Afrika Kusini (SADC).
Bunge hilo litajadili na kupitisha kwa kura azimio lenye mambo tisa.
Mosi, Bunge linatoa malalamiko makali kuhusu mauaji, majeruhi na taarifa za uwepo wa makaburi ya halaiki yanayohusiana na ukandamizaji wa vyombo vya usalama wakati wa uchaguzi wa Oktoba 29, 2025 na baada ya uchaguzi. Pia linashutumu serikali kwa kushindwa kuchunguza makosa hayo.
Hata hivyo kwenye hilo la uchunguzi, tayari Rais Samia Suluhu Hassan ameunda Tume ambayo imeanza kufanya uchunguzi kazi itakayochukua angalau miezi mitatu.
Vilevile azimio hilo litakalojadiliwa na baadaye kupitishwa, linataka serikali ya Tanzania kusitisha ukandamizaji dhidi ya wapinzani, waandamanaji, waandishi wa habari na watetezi wa haki za binadamu, na kuwaachia wote waliokamatwa kiholela.
Kesi ya Tundu Lissu, Mwenyekiti wa chama kikuu cha upinzani, Chadema anayeshtakiwa kwa uhaini, pia imekuwa kipaumbele. Bunge linapinga kukamatwa kwake, na linataka aachiwe mara moja bila masharti, apewe huduma za kiafya, na kuonana na familia.
Licha ya Rais Samia kuunda Tume ambayo hata hivyo inakosolewa na wapinzani, Bunge la Ulaya lenyewe linapendekeza pia kufanyika uchunguzi huru wa kimataifa juu ya mauaji, kupotea kwa watu, utekaji na mateso, ikiwa ni pamoja na uwezekano wa tume maalum ya kimataifa itayoongozwa na Waafrika.
Bunge pia linapendekeza azimio la kusitishwa kwa misaada ya moja kwa moja kwa mamlaka za Tanzania na kuelekezwa zaidi kwa NGOs, wanaharakati na waandishi wa habari. Vilevile, linapendekeza vikwazo kwa wahusika wa ukiukaji wa haki za binadamu.
Jambo lingine ambalo Bunge hilo linaitaka ni kuona Tanzania ikifuta adhabu ya kifo na kubadilisha hukumu zote za kifo zilizopo.
Uchaguzi wa Oktoba 2025 unachukuliwa kuwa haukuwa huru wala wa haki kutokana na ukandamizaji, ukosefu wa waangalizi wa EU, na kuenguliwa kwa wagombea wa upinzani. Serikali ya Tanzania inasema uchaguzi ulikuw ahuru na haki. Hata hivyo Bunge linaona vinginevyo likitaka uwepo kwa majadiliano shirikishi kati ya serikali, upinzani, asasi za kiraia na waathiriwa wa matukio ya oktoba ili kupunguza mgogoro na kuwezesha uchaguzi mpya, huru na wenye uwazi.
Jambo la tisa ambalo bunge litajadili na kuazimia ni kuagiza rais wake kupeleka maazimio yatakayopitishwa kwa Serikali ya Tanzania, Umoja wa Afrika (AU), Jumuiya ya Maendeleo Kusini mwa Afrika (SADC), ACP, Umoja wa Mataifa na taasisi nyingine husika.
Kwa ujumla mjadala wa Bunge la ulaya na mazimio yake kwa Tanzania yanaonyesha wasiwasi mkubwa wa Bunge hilo juu ya hali ya kisiasa na haki za binadamu nchini Tanzania, huku likisisitiza umuhimu wa uwazi, haki, na majadiliano ya kitaifa.