Chanzo cha picha, Getty Images
-
- Author, Daniel Gallas, Thomas Pappon & Julia Braun
- Nafasi, BBC News Brasil
-
Serikali ya Brazil imetoa tahadhari kwa wananchi kuacha kutumia pombe kali kama jini na vodka, kufuatia mlipuko wa sumu ya methanoli ambayo tayari imesababisha vifo vya watu saba kufikia tarehe 3 Oktoba 2025.
Tangu mlipuko huo uanze mnamo tarehe 2 Februari, visa kadhaa vya sumu ya methanoli vimeripotiwa, vingi vikitokea katika jimbo la São Paulo, huku vingine vikiripotiwa katika majimbo ya Pernambuco na Mkoa wa serikali.
Visa hivi vimehusishwa moja kwa moja na matumizi ya vileo vilivyotiwa methanoli.
Waziri wa Afya wa Brazil, Alexandre Padilha, aliwahimiza wananchi kuchukua tahadhari:
“Haina madhara yoyote kwa mtu kuacha kutumia pombe kwa sasa. Hatuzungumzii bidhaa ya lazima kwa maisha ya kila siku.”
Visa kama hivyo zimerekodiwa ulimwenguni kote – mara nyingi na idadi kubwa ya wagonjwa, viwango vya juu vya vifo na athari mbaya kwa maisha ya wengi walioambukizwa.
Kwa hivyo sumu ya methanoli inaweza kuepukwa – na nini kinaweza kufanywa ikiwa umeinywa?
Chanzo cha picha, Isaac Fontana / EPA / Shutterstock
Methanoli: Sumu kimya inayoua polepole
Sumu ya methanoli hutambulika kama muuaji wa kimya kwa kuwa dalili zake hujitokeza kwa kuchelewa mara nyingi siku moja au mbili baada ya mtu kuinywa, na huwa zinafanana na uchovu mkali au matatizo mengine ya kiafya.
Ikigunduliwa, matibabu rahisi yanaweza kuwa kunywa pombe ya kawaida, kama vile bia, katika hatua zilizodhibitiwa na chini ya uangalizi wa matibabu.
Usitumie dawa za kujitengenezea nyumbani, ingawa unapaswa kuona daktari mara moja ikiwa kuna uwezekano wowote kwamba ulikunywa methanoli.
Damu ya mgonjwa lazima ihifadhiwe kwa viwango vya pombe vya mara kwa mara kwa muda mrefu, ambayo husaidia methanoli kuondoka kwa mwili kwa kawaida bila uvunjajivunjaji wa kemikali mwilini
Walakini, dawa na hatua za kusafisha damu, kama vile usafishaji damu kwa mashine ya figo, hutumiwa mara nyingi kama matibabu katika hospitali kote ulimwenguni.
Chanzo cha picha, Getty Images
Dalili na utambuzi
Uharibifu unaosababishwa na sumu ya methanoli unaweza kuzuiwa ikiwa tatizo litatibiwa katika siku chache za kwanza – kupunguza hatari ya kifo na kuzuia uharibifu wa muda mrefu, kama vile upofu na uharibifu wa ubongo.
Lakini utambuzi lazima uwe wa haraka, na matibabu inapaswa kuanza mara moja.
Methanoli ni “muuaji wa kimya”, kulingana na Dk Hovda.
“Dalili hazianzi hadi siku iliyofuata au siku chache baadaye, kwa hivyo [waathiriwa] hawajui nini kinaendelea, kwa sababu hawakuwa wakinywa mara moja kabla ya kuanza kupata dalili. Walikuwa wakinywa siku moja kabla au siku mbili kabla.”
Changamoto nyingine ni dalili ni kawaida kwa matatizo mengine kadhaa ya afya – na katika baadhi ya kesi sawa na unyogovu mkali sana.
Dalili za awali ni pamoja na:
- Maumivu ya tumbo
- Maumivu ya kifua
- Kupumua kwa kasi au kwa shida (hyperventilation)
Dalili hatarishi zaidi ni pamoja na:
- Matatizo ya kuona — kuanzia kuona kwa ukungu hadi upofu wa kudumu
- Uharibifu wa ubongo
- Kifo, endapo haitatibiwa kwa haraka
Chanzo cha picha, Getty Images
Jinsi ya kuepuka kunywa methanol
Sekta ya vinywaji ya Brazili imeshiriki vidokezo hivi:
- Nunua tu vinywaji kutoka kwa maeneo yanayoaminika
- Jihadhari na bei ya chini zaidi kuliko kawaida
- Epuka vinywaji vilivyo na chembechembe ndogo na uchafu
- Uliza risiti, ili kuhakikisha kuwa wasambazaji wanaaminika
- Angalia muhuri kwenye chupa – ikiwa imevunjwa, kinywaji hicho kinaweza kuwa kimeharibika.
Madaktari wasio na Mipaka (MSF, au Madaktari Wasio na Mipaka) wamerekodi zaidi ya visa 40,000 na vifo 14,000 duniani kote.
Inasema Indonesia ina milipuko mingi zaidi, 334.
Knut Erik Hovda wa MSF, daktari kutoka Norway, amejitolea zaidi ya miaka 20 kusoma milipuko ya sumu ya methanoli.
“Ni muhimu kueneza habari [kuhusu visa vya uchafuzi] kwa watu. Na jumbe kama vile, ‘Kuwa mwangalifu unachokunywa,’ au ‘Tafuta usaidizi wa kimatibabu ikiwa una dalili,'” anaambia BBC News.
Chanzo cha picha, Stringer / AFP via Getty Images
Indonesia inaongoza kwa idadi ya milipuko (334), ikifuatiwa na mataifa kama Libya, Urusi na Kenya.
Visa vya kihistoria nchini Kenya:
- Mwaka 2014: Milipuko miwili ilisababisha visa 467 na vifo 126
- Mwaka 2005: Watu kadhaa walifariki baada ya kutumia pombe iliyochanganywa na methanoli
- Mwaka 2000: Takriban watu 400 walilazwa hospitalini; 140 walifariki, 20 walipata upofu wa kudumu
MSF pia hutoa mafunzo kwa madaktari kuhusu utambuzi na matibabu ya sumu ya methanoli, na kusambaza video za elimu ya afya kwa jamii kwenye maeneo ya milipuko.
Chanzo cha picha, AFP via Getty Images
Matibabu
MSF pia hutoa mafunzo kwa madaktari kuhusu utambuzi na matibabu ya sumu ya methanoli, na kusambaza video za elimu ya afya kwa jamii kwenye maeneo ya milipuko.
“Idadi kubwa ya watu wataweza kushinda tatizo ikiwa watapokea matibabu ndani ya saa 24 za kwanza [tangu dalili zinaanza],” Dk Hovda anasema.
“Wengi bado wanaweza kuokolewa ndani ya saa 48 au hata 72 za kwanza.”
Huu ndio muda ambao unaweza kuchukua mwili kuvunja kemikali ya methanoli, na kuigeuza kuwa asidi ya fomu yenye madhara.
Lengo la matibabu ni kuzuia uvunjaji wa kemikali mwilini kwa kuondokana na mkusanyiko wa methanoli.
Katika vituo 30 hivi vya afya nchini Brazili, madaktari hutumia ethanoli ya dawa kufanya hivyo.
Lakini katika hospitali nyingi ambazo hazina nyenzo za kutosha kote ulimwenguni, matibabu haya yanaweza kuhusisha aina yoyote ya pombe inayopatikana – kutoka kwa bia na divai hadi kupaka pombe kwenye ngozi.
Usafishaji wa figo pia hutumiwa kusafisha damu kupitia pampu za mitambo.
Ikiwa usafishaji haiwezekani, kunywa pombe tu kunaweza kudumu hadi wiki.
Chanzo cha picha, AFP via Getty Images
Dawa ya kupoza nguvu ya sumu
Dawa inayofaa zaidi, fomepizole, inagharimu hadi euro 1,000 ($1,200) kwa dozi moja, Dk Hovd anasema.
Hati miliki ya dawa imeisha muda wake duniani kote lakini kampuni za dawa haziwezi kutengeneza vya kutosha kupunguza bei.
Chanzo cha picha, Getty Images
MSF inataka fomepizole kuwekwa kwenye Orodha ya Dawa Muhimu ya Shirika la Afya Duniani, ili iweze kuagizwa kwa urahisi na nchi, ikiwa ni pamoja na Brazili, ambako haijasajiliwa rasmi.
Kufuatia mlipuko huu, serikali ya Brazil imechukua hatua zifuatazo:
- Kuomba Shirika la Afya la Pan-Amerika (PAHO) lichangie dozi 100 za fomepizole mara moja
- Kuwasiliana na mashirika 10 ya kimataifa kutafuta dawa zaidi
- Kuongeza akiba ya ethanol ya kitabibu kwa ajili ya matibabu
Chanzo cha picha, Isaac Fontana / EPA / Shutterstock
Methanoli ya bei rahisi
Ugavi wa methanoli umepanuka kwa kiasi kikubwa duniani kote katika miongo ya hivi karibuni, kwani inatumika kama mafuta na kuchukuliwa kuwa rafiki wa mazingira kuliko petroli na dizeli.
Nchini Brazili, kuna sheria kali kuhusu matumizi ya methanoli, na usajili wa lazima kwa ajili ya harakati na uhifadhi wa bidhaa.
Kulingana na Shirika la Kitaifa la Petroli, hii inatokana na “sumu ya bidhaa hiyo, uwezo wake wa kuchafua ethanoli ya mafuta na petroli, na hatari kwa afya ya binadamu na usalama wa umma.”
Mamlaka ya Brazili inachunguza ikiwa chupa za viroba vilichafuliwa kimakosa wakati wa ufungaji au kuunganishwa kimakusudi na methanoli ili kuzifanya kuwa za bei nafuu.
Imetafsiriwa na Mariam Mjahid