Jinsi polisi walivyotumia nguvu kuvunja maandamano Tanzania

Onyo: maelezo katika taarifa hii ni ya kusikitisha.

Umati wa watu unakimbia kwa hofu kwenye barabara yenye vumbi. Milio ya risasi inasikika. Mwanamke aliyevalia koti la rangi ya zambarau akiwa na mkongojo mkononi anaanguka chini.

Mwanamke mwingine anasikika akimuambia, “Mama, mama, simama,”huku ankijaribu kumuinua. Damu inaonekana ikitapakaa kwenye sehemu ya tumbo ya mwanamke huyo na alama nyingine ya damu inaonekana kwenye mgongo wake.

Kanda hii ya video iliyothibitishwa ilinaswa katika mji wa Arusha, ni baada tu ya matukio kwa picha yaliyoibuka kutoka Tanzania baada ya vikosi vya usalama kuamua kuzima maandamano yaliyozuka siku ya uchaguzi mkuu wa urais na ubunge tarehe 29 Oktoba.

Ofisi ya haki za binadamu ya Umoja wa Mataifa (OHCHR) inasema imepokea ripoti zinazoonyesha kuwa mamia ya watu waliuawa, huku wengine wengi wakijeruhiwa au kuzuiliwa wakati wa kipindi cha uchaguzi ambapo Rais wa sasa Samia Suluhu Hassan, hatimaye alipata ushindi kwa asilimia 98 ya kura.

Baada ya intaneti kuzimwa kwa takriban wiki moja, makumi ya video na picha zilianza kuibuka mtandaoni zikionyesha atahari yamatukio ya vurugu: maafisa waliovalia sare wakionekana kufyatulia risasi umati wa watu, miili ikiwa imetapakaa mitaani, huku mingine ikiwa imerundikana nje ya hospitali.

Ili kubaini ni nini hasa kilichotokea, BBC Verify imethibitisha baadhi ya video hizo kwa kutumia picha za setalaiti na kulinganisha maeneo.

Kutokana na video zilizochapishwa mtandaoni ambazo tumezithibitisha, maandamano hayo yanaonekana kuongozwa na makundi ya vijana wa kiume, yaliyonganishwa na vuguvugu la kimataifa la vijana wa Gen-Z waliojawa na ghadhabu kutokana na kuzorota kwa hali ya uchumi na pamoja uongozi wa nchi barani Afrika na kwingineko.

Maandamano ya kwanza tuliyobainisha yaliifanyika siku ya uchaguzi jijini Dar es Salaam, ambacho ni kitovu cha kiuchumi wa Tanzania. Baadaye maandamano hayo yalienea hadi miji mingine nchini, ikiwa ni pamoja na miji ya Mwanza na Arusha.

Kuzimwa kwa mtandao kunafanya iwe vigumu kubainisha msururu wa matukio, lakini ni wazi kutokana na video na picha zilizochapishwa mtandaoni, kwamba waandamanaji walikabiliwa vikali maafisa wa polisi waliokuwa na silaha ambao walikuwa tayari kukomesha vurugu hizo kwa njia zote, Walifyatua mabomu ya machozi kutawanya waandamanaji. Katika video nyingi, milio ya risasi inaweza kusikika wakati watu wakitawanyika katika maandamano yanayofuata.

Eneo lililokumbwa na machafuko zaidi ni kwenye barabara kuu ya Morogoro kuelekea Dar es Salaam. Katika video mbili tofauti zenye picha za kutisha, miili miwili inaweza kuonekana ikiwa imelala kando ya barabara karibu na Kanisa la Kianglikana la St Andrew. Mmoja amelala kwenye damu, akiwa na majeraha yanayoonekana kichwani kuashiria huenda amefariki..

Kando kidogo na hapo, tumetambua miili mingine iliyo karibu na sehemu hiyo ya barabara: mwili mmoja ulikuwa karibu na kituo cha basi na mingine miwili ikiwa imelala kwenye damu. Moja baadaye ilifinikwa sanda nyeupe.

Majeruhi zaidi pia wanaonekana kwenye sehemu hii ya barabara kuu na katika mitaa jirani.

Katika eneo lingine karibu na Chuo cha kikiuu cha Open University of Tanzania,

kuna picha inayoonyesha maiti iliyo na jeraha la wazi kichwani.

Katika video ya baadaye ya tukio hilo hilo, tunaona mwili ukiwa umefunikwa kwa shuka nyeupe na kubebwa kuelekea walipo maafisa kadhaa wa polisi waliosimama kando ya jengo la chuo kikuu.

“Wauaji, Wauaji,” kundi la waandamanaji linasikika likiwazomea maafisa hao, mmoja wao akiwa na bunduki, mwingine amebeba bastola.

BBC Verify imethibitisha video zingine kumi na mbili kutoka Dar es Salaam zinazoonyesha watu wenye majeraha ya aina tofauti, baadhi yao wakiwa wamebebwa kutoka eneo la tukio.

BBC Verify has also documented casualties on election day in Tanzania’s second-largest city, Mwanza, on the shores of Lake Victoria.

Within the grounds of the Sekou Toure Hospital in the city, several videos show a pile of ten bodies, apparently of young men. Some of them has visible open wounds. Other footage from the hospital shows bodies laid out inside what appears to be a hospital morgue.

Tumethibitishavideo kadhaa za polisi wakipiga risasi kuelekea eneo lenye kundi la waandamanaji.

Katika video tatu zilizowekwa mtandaoni, magari ya polisi yanaonekana yakiwakimbiza makumi ya waandamanaji katika barabara ya Nelson Mandela jijini Dar es Salaam na tunasikia milio ya risasi ikirindima mara kadha

Jijini Arusha, picha zinaonyesha gari la polisi likipita umati wa vijana waliokuwa wakiimba. Milio ya risasi ilisikika na watu kukimbia baada ya kutawanywa na polisi. Katika eneo hilo hilo, video nyingine inamuonyesha mtu aliyejeruhiwa, huku waliokuwa karibu naye wakisema amepigwa risasi.

Katikaeneo la Kijitonyama jijini Dar es Salaam, wanaume wawili waliovalia sare wamerekodiwa wakilenga shabaha na kufyatua risasi kuelekea kwa waandamanj waliokuwa kando ya barabara kuu. Tumethibitisha eneo hilo liko karibu na shule. Sare zao za kijani kibichi na kofia zao zinalingana kwa karibu na zile zinazovaliwa na polisi wa Tanzania.

Chini ya mita 100, tunamuona mwanamume akiwa amelala barabarani akiwa na jeraha linalovuja damu kichwani. Kwa mbali, wanaume waliovaa sare za kijani wanaweza kuonekana. Mtu anaweza kusikika akipiga kelele: “Amepigwa risasi ya kichwa. Wamemuua.” Wakati video ikiendelea, milio ya risasi zaidi inafuata.

Pia kuna video nyingi zilizozoonekana na BBC Verify za wanaume waliovalia sare za kijani zilezile wakifyatua silaha – wakati mwingine hewani, mara nyingine kwenye mitaa iliyo wazi. Hata hivyo, nyingi kati ya vidio hizi zimerekodiwa kutoka umbali salama, mara nyingi kutoka nyuma ya reli za roshani au nguzo za majengo, kwa hivyo hatumuoni mpigaji risasi na kile kinachorushwa kwenye picha sawa.

Sio wote tuliowaona wamebeba bunduki wamevaa sare. Katika picha zilizopigwa katika Barabara ya Sam Nujoma jijini Dar es Salaam, wanaume watatu waliovalia kiraia wanaonekana wakifyatua risasi wakiwa kando ya gari aina ya saloon. Haijabainika wanapiga risasi nini. Pamoja nao, tunamuona mwanamume mwingine aliyevalia sare ya polisi na helmeti akiporudi kwenye gari.

Kamishena Mkuu wa Umoja wa Mataifa wa Haki za Kibinadamu, Volker Türk, ametoa wito wa uchunguzi kufanywa kuhusu mauaji na ukiukaji mwingine uliofanywa wakati wa uchaguzi nchini Tanzania pamoja na kuachiliwa bila masharti kwa wale wote waliokamatwa kabla ya upigaji kura na wengine waliozuiliwa tangu wakati huo.

Juhudi za BBC kupata mamlaka nchini Tanzania kujibu tuhuma zilizomo kwenye ripoti hii hazikufua dafu.