Sheikh Hasina: Mwanasiasa mpenda demokrasia aliyegeuka kuwa mtawala wa kiimla

Waziri Mkuu aliyekaa muda mrefu zaidi madarakani nchini Bangladesh Sheikh Hasina Wazed alianza maisha yake ya kisiasa kama kigogo wa kuunga mkono demokrasia, lakini alikimbia nchi yake baada ya maandamano makubwa ya kupinga utawala wake Agosti 2024 baada ya miaka 15 madarakani.

Tangu wakati huo, Hasina amekuwa uhamishoni nchini India, ambako alisafiri kwa ndege baada ya kuondolewa madarakani na uasi ulioongozwa na wanafunzi na kupelekea machafuko nchini kote.

Tarehe 17 Novemba, mahakama maalum huko Dhaka imemhukumu kifo baada ya kumtia hatiani kwa uhalifu dhidi ya ubinadamu. Ilibainika kuwa Hasina aliamuru msako mkali dhidi ya waandamanaji kati ya Julai 15 na 5 Agosti 2024. Amekanusha mashtaka yote dhidi yake.

Takriban watu 1,400 waliuawa katika wiki za maandamano yaliyopelekea kuondolewa kwake madarakani, wengi wao kwa kupigwa risasi na vikosi vya usalama, wachunguzi wa haki za binadamu wa Umoja wa Mataifa walisema.

Ripoti yao iligundua kuwa yeye na serikali yake walijaribu kung’ang’ania madaraka kwa kutumia nguvu kubwa dhidi ya waandamanaji.

Ulikuwa umwagaji damu mbaya zaidi kuwahi kutokea nchini humo tangu uhuru mwaka 1971.

Maandamano hayo yalileta mwisho usiotarajiwa wa utawala wa Hasina, ambaye alitawala Bangladesh kwa zaidi ya miaka 20.

Yeye na chama chake cha Awami League walipewa sifa ya kusimamia maendeleo ya kiuchumi ya nchi hiyo ya Kusini mwa Asia. Lakini katika miaka ya karibuni alishutumiwa kwa kugeuka kuwa kiongozi wa kiimla na kubana upinzani wowote dhidi ya utawala wake.

Kukamatwa kwa sababu za kisiasa, kutoweka, mauaji ya kiholela na dhuluma zingine zote ziliibuka chini ya utawala wake.

Januari 2024, Hasina alishinda muhula wa nne kama waziri mkuu katika uchaguzi uliolalamikiwa sana na wakosoaji kuwa na kasoro na kususiwa na chama kikuu cha upinzani.

Maandamano yalianza baadaye mwaka huo yakitaka kukomeshwa kwa upendeleo katika ajira za utumishi wa umma. Kufikia majira ya kiangazi waandamanaji waliingia kwenye vuguvugu pana la kuipinga serikali huku yeye akitumia polisi kuwakandamiza waandamanaji.

Huku kukiwa na ongezeko la wito wa kumtaka ajiuzulu, Hasina aliendelea kukaidi na kuwashutumu waandamanaji hao kama “magaidi.” Pia aliwatupa mamia ya watu gerezani na kuwafungulia mashtaka ya uhalifu mamia ya wengine.

Sauti iliyovuja inapendekeza kuwa aliamuru vikosi vya usalama “kutumia silaha za moto” dhidi ya waandamanaji. Anakanusha kuwahi kutoa amri ya kuwafyatuliwa risasi raia wasio na silaha.

Baadhi ya matukio ya umwagaji damu zaidi yalitokea tarehe 5 Agosti, siku ambayo Hasina alikimbia kwa helikopta kabla ya umati wa watu kuvamia makazi yake huko Dhaka.

Polisi waliwaua watu wasiopungua 52 siku hiyo katika kitongoji chenye shughuli nyingi, na kuifanya kuwa moja ya siku ya ghasia mbaya katika historia ya nchi hiyo.

Hasina, ambaye amehukumiwa bila kuwepo mahakamani, ameiita mahakama hiyo kuwa ni “kichekesho.”

“Ni mahakama isio na uhalali inayodhibitiwa na wapinzani wangu wa kisiasa ili kutoa uamuzi uliokwisha pangwa kuwa na nina hatia… na kuvuruga mawazo ya ulimwengu juu ya machafuko, ghasia na utawala mbovu wa serikali [mpya],” aliiambia BBC wiki moja kabla ya uamuzi huo.

Anataka marufuku dhidi ya chama chake kuondolewa kabla ya uchaguzi kufanyika mwezi Februari.

Hasina pia anashtakiwa kwa uhalifu dhidi ya ubinadamu unaohusiana na kutoweka kwa watu wakati wa utawala wake katika kesi nyingine katika mahakama hiyo hiyo huko Bangladesh. Hasina na chama chake wanakanusha mashtaka yote.

Hasina na wanachama wengine wakuu wa serikali yake ya zamani pia wanakabiliwa na kesi ya ufisadi katika mahakama tofauti – mashtaka wanayokana.

Alizaliwa katika familia ya Kiislamu huko Bengal Mashariki mwaka wa 1947, Hasina alikuwa na damu ya kisiasa.

Baba yake alikuwa kiongozi mzalendo Sheikh Mujibur Rahman, “Baba wa Taifa” wa Bangladesh ambaye aliongoza uhuru wa nchi hiyo kutoka kwa Pakistan mwaka 1971 na kuwa rais wake wa kwanza.

Wakati huo, Hasina alikuwa tayari amejipatia sifa kama kiongozi wa wanafunzi katika Chuo Kikuu cha Dhaka.

Baba yake aliuawa pamoja na wanafamilia wake wengi katika mapinduzi ya kijeshi mwaka 1975. Hasina na dadake mdogo ndio walionusurika kwani walikuwa safarini nje ya nchi wakati huo.

Baada ya kuishi uhamishoni nchini India, Hasina alirudi Bangladesh mwaka 1981 na kuwa kiongozi wa Awami League, chama cha kisiasa cha baba yake.

Aliungana na vyama vingine vya kisiasa kufanya maandamano ya kuunga mkono demokrasia mitaani wakati wa utawala wa kijeshi wa Jenerali Hussain Muhammed Ershad. Kwa sababu ya uasi huo maarufu, Hasina ghafla akawa nembo ya kitaifa.

Alichaguliwa kwa mara ya kwanza kuingia madarakani mwaka 1996. Alipata sifa kwa kutia saini mkataba wa kugawana maji na India na mapatano ya amani na waasi wa kikabila kusini-mashariki mwa nchi.

Lakini wakati huo huo, serikali yake ilikosolewa kwa mikataba mingi ya kibiashara inayodaiwa kuwa mibovu na kwa kuwa mtiifu sana kwa India.

Baadaye alishindwa katika uchaguzi na aliyekuwa mshirika wake aliyegeuka kuwa adui, Begum Khaleda Zia wa Bangladesh Nationalist Party, mwaka 2001.

Kama warithi wa nasaba za kisiasa, wanawake wote wawili wametawala siasa za Bangladesh kwa zaidi ya miongo mitatu na wakijulikana kama wanawake wawili Waislamu wanaoshindana.

Waangalizi wanasema ushindani wao mkali ulisababisha, milipuko ya mabomu katika basi, kutoweka kwa watu na mauaji ya kiholela kuwa matukio ya kawaida.

Hatimaye Hasina alirejea madarakani mwaka 2009 katika kura za maoni zilizofanywa chini ya serikali ya muda.

Akiwa mwathirika wa kweli wa siasa chafu, alipitia kukamatwa mara kadhaa akiwa upinzani na vile vile majaribio kadhaa ya kumuua, likiwemo moja la mwaka 2004 ambalo liliharibu usikivu wake. Pia amenusurika katika juhudi za kumlazimisha aende uhamishoni na kesi nyingi mahakamani ambazo ameshutumiwa kwa ufisadi.

Ilikuwa mojawapo ya mataifa maskini zaidi duniani, Bangladesh ilipata mafanikio ya kiuchumi chini ya uongozi wake kuanzia 2009.

Pato lake la kila mtu liliongezeka mara tatu katika muongo uliopita na Benki ya Dunia inakadiria kuwa zaidi ya watu milioni 25 wameondolewa kwenye umaskini katika miaka 20 iliyopita.

Sehemu kubwa ya ukuaji huu wa uchumi imechochewa na sekta ya nguo, ambayo inachangia kiwango kikubwa cha mauzo ya nje kutoka Bangladesh na sekta hiyo imepanuka kwa kasi katika miongo ya hivi karibuni, ikisambaza nguo katika masoko ya Ulaya, Amerika Kaskazini na Asia.

Kwa kutumia fedha za nchi yenyewe, alitoa mikopo na usaidizi wa maendeleo, serikali ya Hasina pia ilifanya miradi mikubwa ya miundombinu, ikiwa ni pamoja na daraja kubwa la dola bilioni 2.9 la Padma huko Ganges.

Lakini Hasina amekuwa akishutumiwa kwa muda mrefu kwa kutumia mbinu za ukandamizaji dhidi ya wapinzani wake wa kisiasa, wakosoaji na vyombo vya habari – ni mabadiliko ya ajabu kwa kiongozi ambaye aliwahi kupigania demokrasia ya vyama vingi.

Mashirika ya haki za binadamu yanakadiria kuna angalau kesi 700 za kutoweka kwa watu, huku mamia zaidi wakikumbwa na mauaji ya kiholela, tangu Hasina achukue mamlaka tena mwaka 2009. Hasina anakanusha kuhusika na haya.

Vikosi vya usalama vya Bangladesh pia vimeshutumiwa kwa ukandamizaji mkubwa. Mwaka 2021, Marekani iliweka vikwazo kwa Kikosi cha Rapid Force – kitengo cha polisi kinachoshutumiwa kutekeleza mauaji ya kiholela – kwa sababu ya ukiukaji wa haki za binadamu.

Wanaharakati wa haki za binadamu na waandishi wa habari pia walikabiliwa na mashambulizi yakiwemo kukamatwa, kufuatiliwa na kunyanyaswa.

Serikali ya Hasina pia ilishutumiwa kwa “kutumia mahakama kisiasa,” ikiwemo kufungua kesi dhidi ya mshindi wa Tuzo ya Amani ya Nobel Muhammad Yunus – ambaye alikua mkuu wa serikali ya mpito baada ya Hasina kukimbia.

Alifungwa mapema mwaka 2024 na kukabiliwa na mashtaka zaidi ya 100, katika kesi ambazo wafuasi wake wanasema zilichochewa kisiasa.

Serikali ya Hasina ilikanusha vikali madai ya kutumia mahakama vibaya, huku pia ikizuia ziara ya waandishi wa habari wa kigeni wanaotaka kuchunguza madai hayo.

Maandamano dhidi ya upendeleo katika ajira za utumishi wa umma, ambayo yalizua ghasia za mwaka jana, yalikuja wakati Bangladesh ikipambana na kuongezeka kwa gharama za maisha kutokana na janga la Uviko 19.

Mfumuko wa bei uliongezeka, akiba ya fedha za kigeni ilishuka kwa kasi, na deni lake la nje liliongezeka maradufu kuanzia 2016.

Wakosoaji walilaumu hili kutokana na usimamizi mbovu wa serikali ya Hasina, wakidai kuwa maendeleo ya kiuchumi ya Bangladesh yaliwasaidia tu wale walio karibu naye.

Imetafsiriwa na Rashid Abdallah na kuhaririwa na Ambia Hirsi