Programu hiyo ilianzishwa mwaka 2015 kufuatia ukame mkubwa uliochangia karibu asilimia 70 ya vifo vya Ng’ombe katika mikoa ya Kenya iliyo na ukame. Ngamia wanaweza kulishwa kwenye majani makavu, kukaa zaidi ya wiki bila maji, na kuzalisha hadi mara sita zaidi ya maziwa kuliko ng’ombe, na kuwafanya kuwa chaguo muhimu zaidi kaskazini mwa Kenya, eneo ambalo hukabiliwa na mabadiliko ya tabia nchi.
Takriban ngamia 5,000 wa Kisomali ambao ni aina kubwa na yenye tija zaidi kuliko mifugo asilia, tangu 2015 wa mesambazwa, ikiwa ni pamoja na ngamia 1,000 mwaka uliopita. Chapan Lolpusike ambaye awali hakuwa na ufahamu wowote kuhusu mifugo hiyo, alipokea Ngamia kupitia programu hiyo mwaka 2023 kama anavyoeleza zaidi.
“Watabadilisha ng’ombe kwa sababu hatuna ng’ombe tena nyumbani, tunafuga ngamia tu. Katika makazi yote haya hakuna ng’ombe, ni ngamia tu. Baadhi ya watu wanamiliki mmoja, wengine ngamia wawili. Lakini hakuna ng’ombe tena, wote walikufa kwa ukame kwa hivyo sasa watu hawana.”
Maziwa ya Ngamia ni mazuri kwa virutubisho na matibabu
Afisa tawala wa kijiji, James Lolpusike anasema lengo la mradi huo ni kuhakikisha kwamba kila familia katika kaunti ya Samburu angalau inapatiwa Ngamia wake, akiongeza kuwa ikiwa ukame utashamiri hakuna Ng’ombe atakayesalia.
Alidokeza pia kwamba Ngamia wako katika hatari kubwa ya magonjwa ambayo yanaweza kusababisha hasara, lakini kumekuwa na mabadiliko ya wazi na chanya katika mkoa huo, ikiwa ni pamoja na watoto wenye afya njema.
Ngamia wamekuwa maarufu sasa miongoni mwa jamii hizo kutokana na ukweli kwamba wanaweza kukamuliwa hadi mara tano kwa siku. Naimalu Lentaku, mama wa watoto saba na mnufaika wa mradi huo anaelezea tofauti iliyopo kati ya Ng’ombe na Ngamia.
“Kuna tofauti kubwa kwa sababu, ukiwa na ng’ombe, utakamua tu wakati nyasi zikiwa kijani. Mara tu baada ya nyasi kukauka, wananyonya. Hata ndama wangali wachanga, ng’ombe watanyonya na ndama watakufa. Ngamia ni wazuri kwa sababu, wakati wa kiangazi, watu bado wanakamua, na hiyo ndiyo tofauti kati yao na ng’ombe.”
Maziwa ya Ngamia yanatajwa kukaribiana sana na maziwa ya binadamu linapokuja suala la virutubisho na matibabu, kwa mujibu wa utafiti wa mwaka 2022 uliofanywa na Chuo Kikuu cha Meru nchini Kenya. Maziwa hayo yalichangia hadi nusu ya jumla ya ulaji wa virutubisho wakati wa ukame miongoni mwa jamii za wafugaji kaskazini mwa nchi hiyo.