Chanzo cha picha, Heche/ACT
Vyama vya upinzani vya CHADEMA na ACT-Wazalendo nchini Tanzania vimepinga uteuzi wa Tume Huru ya Uchunguzi kuchunguza matukio ya uvunjifu wa amani yaliyotokea nchini Tanzania wakati na baada ya uchaguzi wa Oktoba 29, 2025.
Tume hiyo iliyoundwa na Rais Samia Suluhu Hassan na kutangazwa Novemba 18, 2025 itaongozwa na Jaji Mkuu Mstaafu wa Mahakama ya Tanzania, Mohamed Othman Chande na itakuwa na wajumbe wengine 7.
Wajumbe hao ni Profesa Ibrahim Juma, Jaji Mkuu Mstaafu wa Mahakama ya Tanzania, Balozi Ombeni Sefue, ambaye ni Mwanadiplomasia na Katibu Mkuu Kiongozi Mstaafu, Mwanadiplomasia na Balozi Radhia Msuya, Luteni Jenerali Paul Meela ambaye ni Mwanadiplomasia na Balozi mstaafu.
Wengine ni Said Mwema (Mkuu wa Jeshi la Polisi Mstaafu), Balozi David Kapya (Mwanadiplomasia na Balozi mstaafu) na Dkt Stergomena Tax, aliyewahi kuwa Waziri wa Ulinzi, na pia aliwahi kuwa Katibu Mkuu Mtendaji wa Jumuiya ya Maendeleo Kusini mwa Afrika (SADC).
Akizungumza na BBC leo Novemba 19, 2025, Makamu Mwenyekiti wa CHADEMA, John Heche amesema Tume hiyo si huru na imekosa uhalali kwa sababu ya kukiuka kanuni ya msingi inayopaswa kwa tume huru, ambayo ni kutokuwa na uhusiano na Serikali na chama tawala, CCM
“Mteuzi wa Tume hana uhalali wa kisiasa, kisheria na kimaadili kuunda chombo cha kuchunguz auhalifu mkubwa uliofanywa na utawala wake dhidi ya wananachi waliokuw awkaidai haki zao za kidemokrasia na kikatiba”, alisema Heche.
Mbali na uhalali huo anaousema, Heche amesema kuwa Tume hiyo ni chombo cha Rais am baye kwa mujibu wake ni moja ya wanaolalamikiwa kwa kilichotokea Oktoba 29,2025.
“Wote walioteuliwa ndani ya tume hiyo waliwahi kuwa au ni watumishi wa serikali na wanachama wa CCM jambo ambalo kimsingi, linakiuka kanuni ya kimsingi kwamba tume huru haipaswi kuwa na uhusiano wowote na serikali wala chama tawala”, alisema.
Heche ameongeza Tume hiyo inapaswa kuchunguza mauaji na sio uvunjifu wa amani na kwa sababu ya uhalali wa kisiasa na tuhuma uliopo haamani kama ni tume huru ni kama njama ya kuficha ukweli.
“Haiwezekani mtuhumiwa akajichunguza mwenyewe halafu tutarajie haki, kwa mujibu wa sheria ya Uchunguzi ya 2002, Tume ya aina hii ni chombo cha rais, kinachofanya kazi kwa matakwa na maelekzio yake, na hata ripoti yake rais ana mamlaka ya kuamua ichapishwe ama isichapishwe, iwasilishwe hadharani au isiwasilishwe, kwa maana hiyo si chombo huru na hakiwezi kutoa kweli wala haki katika mazingira ambapo serikali ndiye mtuhumiw amkuu”
Kwa upande wake Chama cha ACT-Wazalendo kilitoa taarifa yake jana kikisema “kinapinga na kinakataa kabisa tume iliyotangazwa na Rais Samia”.
Sababu za ACT Wazalendo zinaoana na Chadema kwamba si Tume huru na kwamba wajumbe wanaounda tume hiyo baadhi ni wanapaswa kuwa sehemu ya uchunguzi huo badala ya wao kuchunguza.
“Si chochote, nidhihaka kwa waliopoteza Maisha yao, majeruhi na familia zilizofiwa katika matukio haya ya kinyama”, inasema sehemu ya taarifa hyo ya ACT- Wazalendo iliyotolewa na Katibu Mkuu wake Ado Shaibu.
Vyama hivyo vimesema haviitambui tume hiyo iliyoteuliwa na Rais Samia na wanataka kuundwa kwa tume huru ya kimataifa, itakayokuwa na wajumbe kutoka nje ya Tanzania wakiwemo kutoka Umoja wa Mataifa, Jumuia ya Madola, Umoja wa AfrikA, na Taasisi zingine za kimataifa za Haki za binadamu.
“Tunataka tume huru ya kimataifa, Iundwe tume huru ya kimataifa yenye uwezo na uweredi wa kuchunguza kwa haki”, alisema Heche.
Hata hivyo kwa upande wa chama tawala, CCM mbali na kuunga mkono Tume hiyo kimeitaka ifanye kazi kwa uadilifu, uzalendo na maslahi mapana ya taifa.
Katibu wa Itikadi, Uenezi na Mafunzo wa chama hicho, Kenani Kihongosi amesema wajumbe hao waliotangazwa wanapaswa kuwajibika kizalendo.
“Watoe majawabu ambayo yataweza na yatawezesha safari njema ya kuijenga Tanzania iliyo njema yenye maelewano yenye amani na utulivu pia kuzingatia usalama kwa wananachi wote”, alisema Kihongosi.
Tanzania ilikumbwa na ghasia za maandamano ya siku tatu kuanzia Oktoba 29, 2025, siku ya uchaguzi, yaliyosababisha vifo vya watu kadhaa na uharibifu wa mali za umma na binafsi.
Maandamano hayo yanaelezwa ni makubwa kuliko yale ya Zanzibar ya Januari 2001, ambapo watu kadhaa waliuawa wakati wafuasi wa Chama cha Wananchi (CUF) walipopinga matokeo ya Uchaguzi Mkuu wa mwaka 2000 moja ya nyakati zilizotikisa historia ya kisiasa ya Tanzania.