Bissau. Kundi la maofisa wa jeshi nchini Guinea-Bissau limetangaza kuiangusha serikali na kuchukua uongozi wa nchi, huku taarifa zikidai kuwa Rais Umaro Sissoco Embaló amekamatwa.
Taarifa za awali kutoka kwa vyanzo vya serikali nchini humo, vimeiambia BBC kwamba kiongozi huyo ametiwa mbaroni muda mfupi baada ya milio ya risasi kusikika katika mji mkuu, Bissau, usiku wa jana Novemba 26, 2025.
Baadaye, maofisa hao walijitokeza katika televisheni ya taifa na kutangaza kusimamishwa kwa mchakato wa uchaguzi, wakati nchi hiyo ya Afrika Magharibi ikisubiri matokeo ya uchaguzi wa urais uliofanyika Jumapili iliyopita.
Walisema wamechukua hatua hiyo kuzuia kile walichodai ni njama ya wanasiasa wanaoungwa mkono na mfanyabiashara maarufu wa dawa za kulevya, kutaka kuiingiza nchi katika machafuko.
Aidha, walitangaza kufungwa kwa mipaka na kuwekwa kwa amri ya kutotoka nje usiku.
Guinea-Bissau, iliyopo kati ya Senegal na Guinea, imekuwa na historia ya machafuko ya mara kwa mara na kudhibitiwa kwa muda mrefu na makundi ya kijeshi tangu ilipopata uhuru kutoka Ureno mwaka 1974.
Nchi hiyo pia imekuwa kitovu cha biashara ya dawa za kulevya kutoka Amerika Kusini kwenda Ulaya.
Matokeo ya uchaguzi yalitarajiwa kutangazwa leo Alhamisi huku Embaló na mpinzani wake wa karibu, Fernando Dias, wote wakidai ushindi.
Dias amekuwa akiungwa mkono na waziri mkuu wa zamani, Domingos Pereira, ambaye alizuiwa kugombea.
Jumatano jioni, Embaló alinukuliwa na televisheni ya France 24 akisema kwa njia ya simu: ‘Nimeangushwa’.
Vyanzo vya serikali vimeliambia BBC kwamba Dias, Pereira na Waziri wa Mambo ya Ndani, Botché Candé, nao pia wametiwa nguvuni.
Jeshi limewakamata pia Mkuu wa Majeshi, Jenerali Biague Na Ntan, na naibu wake, Jenerali Mamadou Touré.
Mashuhuda walisema walisikia milio ya risasi saa 10:00 jioni kwa saa za Afrika Mashariki, lakini haikujulikana mara moja ni nani aliyekuwa akifyatuliana risasi au kama kulikuwa na majeruhi.
Vyombo vya habari vimeeleza kuwa mamia ya watu walikimbia kwa miguu na wengine kwa magari wakitafuta hifadhi wakati milio hiyo ikiendelea.
Baadaye, Mkuu wa Itifaki ya Jeshi katika Ikulu ya Rais, Jenerali Denis N’Canha, alisoma tamko la kijeshi akitangaza kuchukua uongozi wa nchi.
Alisema maofisa hao wameunda ‘kamati kuu ya kijeshi ya kurejesha utulivu’ na kuwataka wananchi kubaki watulivu.
Vizuizi vya barabarani vimewekwa maeneo mbalimbali ya Bissau na mitaa imeonekana kuwa mitupu kabla ya kuanza kwa amri ya kutotoka nje, iliyopangwa kuanza saa 4:00 usiku kwa saa za Afrika Mashariki.
Nchi ya Ureno, iliyokuwa ikiitawala Guinea-Bissau kabla ya uhuru, imetoa wito wa kurejeshwa kwa utawala wa katiba na kulitaka jeshi kuepusha vitendo vya ghasia.
Guinea-Bissau imepitia mapinduzi au jaribio la mapinduzi takriban mara tisa katika kipindi cha miaka 50.
Embaló, ambaye ametangazwa mara kadhaa kudai kushambuliwa kwa njama za mapinduzi, amekuwa akikabiliwa na ukosoaji mkubwa kuhusu uongozi wake.
Kiongozi huyo mwenye umri wa miaka 53, alikuwa na azma ya kuwa rais wa kwanza katika kipindi cha miongo mitatu kupata muhula wa pili mfululizo, ingawa awali alisema hatagombea tena.
Kabla ya uchaguzi ulioahirishwa mara kadhaa, upinzani ulisisitiza kuwa muda wake rasmi madarakani ulimalizika Februari 2025.
Guinea-Bissau ni miongoni mwa nchi maskini zaidi duniani ikiwa na watu zaidi ya milioni mbili.
Fukwe zake zilizo na visiwa visivyo na makazi zimeifanya kuwa njia rahisi ya kupitishia mihadarati kutoka Amerika Kusini kuelekea Ulaya, jambo lililoifanya iitwe na Umoja wa Mataifa ‘nchi ya mihadarati’ (narco-state).