Kwanini Samia ameshindwa kukamilisha mageuzi kwa namna na kiwango alichoahidi?

Kutoka 4 Rs hadi kiongozi kinara wa upinzani kushitakiwa kwa uhaini. Nini kimetokea ndani ya miaka hii minne iliyopita?

Katikati ya majonzi ya msiba mkubwa wa kuondokewa kwa rais, tumaini jipya lilichipuka.

Hii ilikuwa mara ya kwanza kwa Tanzania kufiwa na rais aliyepo madarakani.

Lakini Rais John Pombe Magufuli hakuwa rais wa kawaida, hasa kwa namna mtindo wake wa uongozi ulivyoligawa taifa; waliompenda, walimpenda kweli kweli na waliomchukia walimchukia kweli kweli.

Mgawanyiko huu haukuwa kwa wapinzani pekee.

Matukio kama yale ya kufukuzwa uanachama kwa makada na viongozi waandamizi au kudukuliwa kwa mazungumzo ya viongozi na makada waandamizi wa Chama Cha Mapinduzi (CCM) yalionyesha wazi kwamba mkono wa chuma wa Rais Magufuli uliwagusa wote, waliomo ndani na nje ya chama chake.

Mazingira haya ndio yalitengeneza shauku kubwa ya haja ya mabadiliko ya hali ya kisiasa na kidemokrasia kwa ujumla nchini.

Na kwa namna hiyo hiyo, kumalizika kwa ghafla kwa uongozi wake kuliibua matumaini ya mwanzo wa awamu mpya ambayo italeta mabadiliko na kuupeleka mwenendo wa demokrasia nchini katika uelekeo mpya.

Hili linaonekana lilikuwa wazi hata kwa rais mpya pia, Rais Samia Suluhu Hassan, ambaye ndani ya mwezi mmoja tu aliweka wazi nia yake ya kufungua ukurasa mpya wa demokrasia nchini wakati akitoa hotuba yake ya kwanza bungeni.

“Hapa vile vile, katika kulinda uhuru wa kidemokrasia, nakusudia kukutana na viongozi wa kisiasa hapa nchini Tanzania, ili kwa pamoja tuweke mwelekeo wa kuendesha shughuli za kisiasa zenye tija na maslahi kwa nchi yetu” alisema Samia.

Ndani ya mwaka mmoja baadae, Samia alizindua kwa kuandika katika magazeti juu ya falsafa itakayoongoza kipindi chake cha uongozi, akiita 4Rs – Reconciliation, Resilience, Reforms and Rebuilding.

Akizungumza katika hafla ya kuadhimisha siku ya kimataifa ya wanawake, Samia alisema aliichagua falsafa hiyo kama njia muhimu ya kuliunganisha taifa.

“Nililazimika kufikiria kuhusu maridhiano, ambayo utekelezaji wake umeiwezesha serikali kukutana na kuzungumza na wadau wa kisiasa na vyama vya upinzani. Yamewezesha pia kuunda kamati ya kutathmini hali ya kisiasa ya nchi,” alisema Samia.

Kwa kweli juhudi hizi hazikuwa za kufikirika. Utekelezaji wa mabadiliko aliyoahidi ulionekana kiasi kwamba hata wapinzani wakubwa hawakuweza kuficha matumaini yao na wakawa wakarimu kusema hadhari kwamba wanaona mabadiliko.

“Nadhani siku 100 za kwanza za uongozi wa Mama Samia Suluhu Hassan kwa ujumla zimekuwa chanya…. Kuna matumaini yenye tahadhari. Kitu cha muhimu zaidi kimekuwa mabadiliko ya mtindo wa usemi. Sisi katika upinzani tulizoea kunyanyaswa hadi pale tulipokuwa tukifanya shughuli zetu za ndani za kisiasa…. Kwa hivyo mambo yamebadilika na yamebadilika kuelekea uelekeo mzuri” alisema Tundu Lissu alipokuwa akizungumza na kituo cha habari cha Citizen TV cha nchini Kenya.

Chama chake cha CCM kikafanya mikutano kadhaa ya maridhiano na chama kikuu cha upinzani, viongozi kadhaa wa upinzani waliokimbia nchi wakarejea nyumbani, mikutano ya siasa kwa upinzani ikarejea, vyombo kadhaa vya habari vilivyokuwa vimefungwa vikafunguliwa.

Lakini polepole, mambo yakaanza kurudi nyuma kama yalivyokuwa katika zama iliyopita.

Katika maadhimisho ya miaka 60 ya jeshi la polisi yaliyofanyika mjini Moshi, Kilimanjaro, Samia akakakumbusha kwamba pamoja na 4Rs, sheria za nchi bado ziko pale pale.

“Tunapotekeleza falsafa ya 4R sio kwamba tumetupilia mbali sheria za Nchi yetu au tumeruhusu utovu wa nidhamu utokee ndani ya Nchi yetu lahasha, sheria ziko palepale , mila desturi zetu ziko palepale, miongozo ya kufanya mikutano na mengine yote yapo palepale, 4R ni falsafa iliyokuja kuunganisha Taifa na sio inayoruhusu utovu wa nidhamu kwa baadhi ya Watu,” alisema Samia.

Kauli hii ilitafsiriwa kama ishara ya wazi ya kuondoka kwa ahadi na dhamira ya kujenga umoja wa kitaifa – shughuli ambayo haijawahi kuwa rahisi duniani kote.

Miaka minne baadae, mambo yamerudi kuwa si tofauti sana na enzi ambazo Samia aliahidi kuitoa nchi kwayo, na uchaguzi huu mkuu umekuwa kipimo cha ahadi alizozitoa wakati anachukua nchi.

Upinzani wenye nguvu umezongwa na kila aina ya kashikashi hata umekwama kushiriki uchaguzi kikamilifu. Uhuru wa vyombo vya habari bado ni suala lenye utata, vingine vikifungwa kwa muda kutokana na maudhui ambayo katika mizani ya mamlaka hayakufaa na yameenda kinyume cha sheria.

Vipo ambavyo vimeelekezwa kuondoa maudhui katika kurasa zao za mitandao ya kijamii na ikabidi zifanye hivyo. Msemaji wa serikali ya Tanzania ameimbia BBC hivi karibuni kuwa hatua zote hizo zinachukuliwa kwa mujubu wa sheria na haimaanishi kuwa vyombo vinaminywa.

“Sio nia ya serikali kubana uhuru wa vyombo vya habari wala kuwanyanyasa waandishi wa habari. Wakati wote tumefanya kazi kwa amani na utulivu isipokuwa pale tu ambapo chombo au jukwaa fulani linafanya makosa” alisema Gerson Masigwa, Msemaji wa Serikali.

Chama anachokiongoza Samia kinasema watu hawakuelewa vizuri kilichosemwa au kuahidiwa; kwamba dhana ya maridhiano ilikuwa pana kuliko inavyotafsiriwa sasa.

“Wengine wanasema maridhiano hakuna..ah ah, ile ni filosofi, haturidhiani na mtu mmoja, tunaridhiana na jamii,” alisema Stephen Wasira, Makamu Mwenyekiti wa CCM.

Wasira alishangiliwa kwa kishindo kutoka kwa wanachama wa CCM waliokuwa wakimsikiliza katika ukumbi wa Jakaya Kikwete huko Dodoma. Ni kama kusema ”umewapiga chenga vizuri kweli hapo Mzee.”

Lakini tangu mwanzo wa ahadi ya Samia iliyofuatiwa na jitihada mbalimbali, hapakuwa na shaka kwamba vyama vya siasa vilikuwa nguzo muhimu katika mariadhiano.

Yamekuwepo maoni mbalimbali juu ya kwanini mageuzi hayajafanyika kwa kiwango au namna iliyoahidiwa au kutarajiwa.

Mchambuzi wa masuala ya Tanzania na Mtafiti katika Institute of Security Studies Nicodemus Minde aliwahi kuandika kwamba kusita kwa Samia kukamilisha mageuzi kulitokana na haja ya yeye kuwatuliza wafuasi kindakindaki wa Magufuli ambao bado walikuwepo madarakani.

“Unaweza kutafsiri kwamba bado anajiona yeye ni mrithi, kwa hiyo hana ule uhalali wa kuchaguliwa na wananchi, hata kama ana uhalali wa kikatiba wa kukalia kiti cha urais. Inawezekana hii ilikuwa inampatia shida na watu waliokuwa wanamzunguka” Minde aliiambia BBC hivi karibuni.

Samia ameahidi katika awamu yake ya pili atafanya michakato kadhaa ya mageuzi.

“Vilevile tukiongozwa na falsafa ya R4, tutaendeleza mashauriano na wadau wa siasa, taasisi za kiraia na sekta binafsi kwa kuunda tume ya kuanzisha mazungumzo ya maridhiano na upatanishi na kuandaa kwa mazingira ya kuanza kwa mchakato wa katiba mpya,” ameahidi Samia katika moja ya kampeni zake za uchaguzi.

Kwa waliovunjwa moyo na kutokutimizwa kwa ahadi zake katika awamu ya kwanza ni ngumu kuamini ahadi hii mpya ya mageuzi awamu ya pili.

Hata hivyo, utafiti wa hivi karibuni wa wanazuoni unadai kwamba viongozi huwa na msukumo na ushawishi wa kipekee wa kufanya makubwa katika awamu ya pili.

“……kutokuwepo kwa shinikizo la uchaguzi, wasiwasi wa namna watakavyokumbukwa baada ya uongozi wao, msukumo wa kuacha hiba njema baada ya urais wao, vinaweza kuwasaidia kuboresha utawala wa kisheria….” wameandika wanazuoni Giovanni Carbone and Andrea Cassani katika chapisho lao lenye kichwa cha habari kinachosomeka ”Africa’s Lame Ducks: Second-Term Presidents and the Rule of Law”.

Hata hivyo, pamoja na habari hii njema za uwezo wa viongozi katika awamu yao ya pili, ni ngumu kuona namna gani Samia atavishinda vizuizi – aidha vyake mwenyewe, vya chama chake au wale wanaomzungumka – ambavyo vilimshinda awamu ya kwanza na kuleta mageuzi katika awamu yake ya pili.