Simulizi ya marubani wa Marekani kuhusu usiku ambao Iran ilishambulia Israel kwa mara ya kwanza

Usiku wa manane mnamo Aprili 13, 2024, Iran iliingia katika makabiliano ya moja kwa moja na ya wazi na Israeli kwa mara ya kwanza baada ya miongo kadhaa ya “vita baridi.”

Katika kulipiza kisasi shambulio la ubalozi mdogo wa Damascus na mauaji ya maafisa wakuu wa Jeshi la Walinzi wa Mapinduzi, Iran ilirusha mamia ya ndege zisizo na rubani na makombora huko Israel.

Baada ya Operesheni “Ahadi ya Kweli,” Jamhuri ya Kiislamu ya Iran iliielezea kuwa yenye mafanikio na ya “tahadhari,” ikisema lengo lake halikuwa kuumiza binadamu bali kudhihirisha uwezo wa Iran wa kujibu.

Hatahivyo, licha ya mwelekeo wake mpana wa kisiasa na idadi kubwa ya mashambulio ya moja kwa moja ya Irani dhidi ya Israeli, operesheni hiyo haikufanikiwa katika suala la mafanikio ya kijeshi na idadi ya makombora yaliyolenga shabaha, ingawa idadi kubwa ya makombora ya Irani yalilenga shabaha huko Israel.

Kushindwa huko hakukutokana tu na mfumo mashuhuri wa ulinzi wa anga wa Israel, bali pia kwa sababu marubani wa Jeshi la Anga la Marekani-pamoja na washirika wengine wa Israel-walichukua nafasi muhimu katika kuilinda Israel usiku huo, hasa dhidi ya wimbi la ndege zisizo na rubani za Iran.

Kwa mujibu wa Kamandi Kuu ya Marekani (CENTCOM), vikosi vya Marekani vilidungua zaidi ya ndege 80 zisizo na rubani na angalau makombora sita ya masafa marefu usiku huo.

Filamu ya dakika 36 kwa jina “Dangerous Game,” iliyotolewa hivi majuzi kwenye chaneli rasmi ya YouTube ya Jeshi la Anga la Marekani, inasimulia hali hiyo ya usiku yenye mvutano mara kwa mara kupitia macho ya marubani wa F-15E Strike Eagle na maafisa wa mifumo ya silaha; hadithi inayoanza na “usiku tulivu” kwenye anga na kuhitimishwa kwa “mabadiliko ya ghafla” ya vipande vilivyoyeyuka angani.

“Dangerous Game” inasimulia matukio ya usiku huo kwa mtazamo wa wanajeshi wa Marekani, na mara nyingi huwa na sauti kuu na ya propaganda. Lakini wakati huo huo, pia inafichua vipimo vya kijeshi na kisaikolojia vya shambulio hilo lisilokuwa na kifani la Iran huku ikisimulia mashinikizo na matatizo ambayo majeshi ya Marekani yalikabiliana nayo usiku huo.

Haiwezekani kuelewa kikamilifu matukio ya Aprili 13 bila kuzingatia hatua za miezi iliyopita. Mara tu baada ya mashambulizi ya Hamas dhidi ya Israel tarehe 7 Oktoba 2023 na kuanza kwa Vita vya Gaza, hali ya wasiwasi ilisambaa hadi katika eneo jingine

Mashambulizi ya kulipiza kisasi, kutoka kwa roketi na makombora ya Hezbollah yaliorushwa kaskazini mwa Israeli hadi makombora ya Houthi yaliyorushwa kutoka Yemen, yalizidisha hali ya wasiwasi hadi, Aprili 1, 2024, wanachama kadhaa na Walinzi wa Mapinduzi, akiwemo Mohammad Reza Zahedi, kamanda mkuu wa Kikosi cha Quds, waliuawa katika shambulio la Israeli kwenye ubalozi mdogo wa Irani. Serikali ya Iran iliona hatua hiyo kama shambulio dhidi ya mamlaka yake na kuapa jibu la moja kwa moja.

Hapo awali, mwishoni mwa Januari mwaka huo, wanajeshi watatu wa Marekani waliuawa katika shambulio la ndege isiyo na rubani kwenye kituo cha “Tower 22” huko Jordan.

“Baada ya Mnara wa 22, kila kitu kilikuwa cha kibinafsi kwetu,” asema Meja Benjamin “Irish” Coffey wa 494th Fighter Squadron of the U.S. Air Force katika filamu “Dangerous Game.” “Vifo vyao vilikuwa pigo kubwa kwetu,” aongeza Luteni Y. D. Fields wa Kikosi cha 335. “Sote tulijua tunaweza kuitwa kuwatetea washirika wetu hivi karibuni.”

Katika wimbi la mashambulizi ya Iran, ndege isiyo na rubani ya Shahed-136 ya kujitoa mhanga ilikuwa na nafasi kubwa katika suala la idadi; ni ndege ya bei nafuu, na inayoruka chinichini, yenye kasi ya chini ya takriban kilomita 180 kwa saa.

Alex Hollings, Mwanamaji wa zamani ambaye anatambulishwa katika filamu kama mtaalamu wa silaha, anaeleza kwamba faida kuu ya silaha hii ni “nafuu na uzalishaji wa wingi.”

Anasema kwamba kwa gharama ya chini sana kuliko makombora ya hali ya juu ya kujihami, ndege hizi zisizo na rubani zinaweza kuunda mawimbi “ya kueneza” ambayo yanaweza kuchosha na kuchanganya ulinzi wa adui.

Kwa upande mwingine, Hollings anasema kwamba muundo wa tabia ya droni hii ni “tatizo” kwa rada za angani na imeundwa kuwinda shabaha za haraka na za juu.

Anaeleza kwamba ndege isiyo na rubani ya Shahed 136 inafanya kazi kama gari kwenye rada, kwa sababu katika anga ya chini inaweza kudhaniwa kuwa ni gari la ardhini . Hii inafanya hatua mbili za kwanza za ulinzi wake, ambapo ni kutafuta lengo na kutambua kwa usahihi.

Kulingana na mahojiano ya maandishi, ilikuwa hapa ambapo jukumu la maafisa wa mifumo ya silaha katika operesheni hiyo lilijulikana. Katika safari moja ya ndege, Kapteni Sanic kwa ubunifu alitumia ganda la kulenga, ambalo kwa kawaida liliundwa kwa shabaha za ardhini, ili kutambua na kuthibitisha kuwepo kwa ndege zisizo na rubani. Hii haikuwa hatua ya kawaida, lakini ikawa muhimu katika hali hizo.

Filamu huanza usiku wa utulivu, usio na matukio kwenye kambi ya kijeshi isio na jina. Kama wahojiwa wanasema, kila kitu kiliendelea kama kawaida katika masaa ya mapema ya usiku huo: zamu zilikuwa zikibadilika; ripoti zilikuwa zikipitishwa, na ndege za kijeshi zilikuwa zimejipanga kwenye njia, kimya na tayari. Ilikuwa Jumamosi, usiku, marubani walikuwa wamekula chakula chao cha jioni na walikuwa wameketi barazani. Walisema hawakuwa na wazo kwamba saa moja baadaye wangehusika katika mzozo mkubwa zaidi wa kazi zao.

Kwanza kulikuja wito wa “Mstari wa Kwanza,” dakika chache baadaye kwa “Mstari wa Pili,” na kisha uliofuata. Katika chini ya saa moja, kabi hiyo ilibadilika kutoka yab utulivu hadi kuwa ya dharura . Katika filamu hiyo, Meja Benjamin “Irish” Coffey, rubani wa F-15, anasema kwamba makadirio yao ya hapo awali yalikuwa nje ya alama: “Kiwango ambacho nilikuwa nimefikiria kwa hali ya hatari zaidi ya adui ilikuwa, bora, asilimia 10 hadi 20 tu ya kile tulichokutana nacho.”

Mara moja ndege za kwanza za kivita aina ya F-15 zilipaa usiku, na kutengeneza mistari mitatu, kaskazini, katikati, na kusini, ili kulinda anga. Operesheni ya kujaza mafuta angani ilikuwa bado haijakamilika wakati skrini za rada zilijazwa mawasiliano, yote yakihusiana na ndege zisizo na rubani za Iran.

Amri ya kufyatua risasi ilikuja, na wimbi la matangazo ya “Fox-3” (yakimaanisha kurusha kombora lililowashwa na rada) lilijaza mawimbi ya redio.

Benjamin Coffey anasema: “Nilifyatua risasi ya kwanza na kombora nililotayarisha likafyatuliwa. Liliangaza anga wakati huo. Kila kitu kwenye kamera yangu ya maono ya usiku kiliwaka ghafla. Lilikuwa tukio la kushtua sana kwa sababu ilikuwa ni mara yangu ya kwanza kurusha kombora la AMRAAM katika hali halisi.”

Marubani wanasema eneo la vita lilikuwa lisilo la kawaida na la utaratibu: “Kuna ndege isiyo na rubani… piga risasi… lipuka.” Mzunguko ambao ulijirudia tena na tena. Baadhi walilazimika kupaa chinichini sana ili kuongeza uwezekano wa kugunduliwa na kuhusika.

Mmoja wa marubani anasema katika filamu: “Siwezi kueleza jinsi misheni hii ilikuwa hatari. Wakati mwingine nilikuwa nikipaa futi elfu moja juu ya ardhi, wakati urefu wa chini wa usalama ulikuwa futi elfu nne, ambayo ilikuwa futi elfu tatu chini ya kiwango ambacho kingeokoa maisha yangu, kwa sababu ardhi haikuonekana kabisa na hapakuwa na mwanga wa kutosha wa mazingira.

Katikati ya mzunguko huu, kulikuwa na jaribio lisilo la kawaida: Wakati makombora yalipoisha, mmoja wa wanajeshi alijaribu kulenga ndege isiyo na rubani ya mashahidi kwa bomu linaloongozwa na leza. “Tulidondosha bomu kwenye droni na kujaribu kuiongoza kwa leza,” anasema. “Mwanzoni ilionekana kufanya kazi, kulikuwa na mlipuko mkubwa na tulifurahi sana. Lakini muda mfupi baadaye ndege hiyo hiyo ilitoka kwenye mlipuko.” Kamanda wa ndege alionya mara moja kupitia redio: “Usifanye hivyo tena.”

Marubani katika filamu hiyo wanasema kwamba wakati makombora ya mwisho yaliporushwa na wapiganaji hao wakijiandaa kujaza mafuta na kurejea kambini, walishuhudia sehemu nyingine ya makabiliano hayo: kuzuiwa kwa makombora ya balistiki ya Iran angani.

Rubani mmoja anasema kwamba upeo wa macho wa mashariki “anga iling’aa kwa mwanga wa chungwa. Nilianza kuhesabu makombora… Ilinibidi nisimame nilipofika kumi na tatu, kwa sababu yalikuwa yanakuja kwa kasi sana sikuweza kuyahesabu tena.” Mtandao wa ulinzi kutoka Iron Dome na David’s Slings hadi Patriot na US na mifumo ya majini ya washirika, yote ilianza kutumika.

Mizinga hiyo ya makombora ilitokea kutoka juu angani, na kuunda hali ambayo ilikuwa ya kustaajabisha na ya kutisha kwa marubani: makombora yakigongana angani, ikifuatiwa na mvua ya vipande vya moto, vinavyong’aa vinavyonyesha ardhini. “Kwa kweli sitaki kuwa hapa kwa sasa,” mmoja wa maafisa nyuma ya redio alisema.

Lakini hakukuwa na kutoroka. Marubani walijikuta ndani ya “mwavuli wa vipande vipande vya makombora na ilibidi wachukue tahadhari ya haraka . Katika miwani yao ya kuona usiku, vipande hivyo vilionekana kama vitoni vya kijani kibichi vikishuka moja kwa moja mbele yao.

Wakati huo huo, Kambi ya kijeshi iliendelea kuwa na tahadhari , ambayo ilimaanisha kwenda kujificha kwenye makazi. Lakini kamanda wa ndege, ambaye alijulikana kwa jina la redio “Voodoo,” alitangaza kwenye mtandao: “Tahadhari nyekundu ina maana ya kupigana; kuziwekea silaha ndege na kuzirusha, kisha mujifiche katika makazi.”

Agizo hili liliunda hali ambazo hazijawahi kushuhudiwa na kuanzisha operesheni kali ambayo marubani na wanajeshi katika filamu ya ‘Dangerous Games’ wanalinganisha na vituo vya kutolea huduma kwenye mbio za Formula One.

Timu za kiufundi na za silaha kwa wakati mmoja zilijaza mafuta, zikapakia makombora, na kufanya ukaguzi unaohitajika wakati injini za ndege hiyo zilipokuwa zikiendelea kufanya kazi. “Usiku huo ilikuwa mara yangu ya kwanza kuona operesheni kama hiyo ikifanywa na injini zote mbili zikifanya kazi,” anasema mmoja wa wanajeshi.

Jambo zima lilikamilishwa kwa takriban dakika 32, karibu wakati huo huo inachukua kujaza mafuta peke yako. Hili lilifanywa kwa sauti ya milipuko na vipande vikianguka kwenye njia ya kurukia ndege.

Maelezo ya vikosi vya ardhini pia yanaonyesha hali hii ya wasiwasi: kukimbia hadi kwenye njia panda ambayo haikusimamiwa na mtu, kutafuta gari na kuendesha huku kukiwa na ving’ora, na kusimama kando ya ndege hadi dakika ya mwisho. Mmoja wao alimwambia rubani, “Sitakutoa kwenye ndege ikiwa kitu kitakupata.”

Filamu hiyo inaonyesha kuwa kurudi kwa marubani kwenye kituo hakukuwa na hatari. Mmoja wao anasimulia kwamba wakati wa kushuka, hakukuwa na majibu kutoka kwa mnara , mitandao ilikuwa na shughuli nyingi, na hapakuwa na mtu wa kuwaongoza. Yeye na rubani mwenza waliamua kutua kwenye barabara ya ndege kwa jukumu lao wenyewe, bila ruhusa rasmi. Wakati huo, sauti ilitoka kwenye chumba cha shughuli: “Dakika moja kabla ya shambulio, hatuwezi kuzungumza.”

Mlolongo wa mazungumzo ulikata ghafla. Hakuna maelezo yaliyotolewa. Marubani wanasema wote walitazama nje na kusubiri. “Hiyo ndiyo sehemu ambayo sikuwa nimejitayarisha hata kidogo,” asema mmoja. “Nilikuwa tayari kupiga risasi, lakini sio kurudi nikiwa na mafuta kidogo wakati kambi inashambuliwa na unapaswa kuamua kuketi au la.”

Baada ya dakika chache, ikawa wazi kwamba tishio la haraka lilikuwa limeondolewa. ndege za kivita zilitua na injini zikafungwa. Marubani waliposhuka, walikuta simu zao za rununu zikiwa zimejaa jumbe za wasiwasi kutoka kwa familia zao, huku habari za kimataifa zikirushwa kwenye mitandao na vichwa vya habari kuhusu “shambulio kubwa zaidi la kombora la Iran na ndege zisizo na rubani dhidi ya Israeli.”

Mwishoni mwa filamu hiyo, marubani wa Marekani wanasimulia kwamba karibu na mapambazuko, picha ya ajabu ilikuwa imetokea angani: moshi kutoka kwa makombora “mipira ya uzi: “Kati ya makombora manane tuliyokuwa tumechukua, ni moja tu lililobaki.

Imetafsiriwa Seifa Abdalla na kuhaririwa na Ambia Hirsi