Rais mwenye umri wa miaka 92 asiyeshindwa katika uchaguzi

Katika hali ya kushangaza , Baraza la Katiba la Cameroon limetangaza kuchaguliwa tena kwa Rais Paul Biya mwenye umri wa miaka 92, akiwa kiongozi wa nchi mwenye umri mkubwa zaidi duniani, kwa muhula wa nane mfululizo.

Huku kukiwa na uvumi wa matokeo ya karibu na madai ya ushindi kutoka kwa mpinzani wake mkuu, waziri wa zamani wa serikali Issa Tchiroma Bakary, msisimko na hali ya wasiwasi imekuwa ikiongezeka katika maandalizi ya tangazo la Jumatatu.

Matokeo rasmi, Biya aibuka msindi kwa 53.7%, akimshinda Tchiroma Bakary aliyepata 35.2%, yalikuja kwa mshtuko miongni mwa raia wengi wa Cameroon .

Uamuzi wa Biya kugombea madaraka mengine ya miaka saba, baada ya miaka 43 madarakani, ulikuwa na utata. Sio tu kwa sababu ya maisha marefu madarakani, lakini pia kwa sababu mtindo wake wa utawala umezua maswali.

Kukaa kwa muda mrefu nje ya nchi, kwa kawaida katika Hoteli ya Intercontinental huko Geneva au maeneo mengine yenye busara zaidi karibu na jiji la Ziwa la Uswizi, kumezua mara kwa mara uvumi kuhusu jinsi anavyoiongoza Cameroon huku maamuzi mengi yakichukuliwa na waziri mkuu na mawaziri au katibu mkuu mashuhuri wa rais, Ferdinand Ngoh Ngoh.

Mwaka jana, baada ya kutoa hotuba katika kumbukumbu ya Vita vya Pili vya Dunia Kusini mwa Ufaransa mwezi Agosti na kuhudhuria mkutano wa kilele wa China Afrika mjini Beijing mwezi uliofuata, rais huyo alitoweka kwa karibu wiki sita bila tangazo wala maelezo yoyote, na hivyo kuzua uvumi kuhusu afya yake.

Hata baada ya maafisa wakuu kuonekana kuashiria kwamba alikuwa, kwa mara nyingine tena, huko Geneva, akiripotiwa kufanya kazi kama kawaida, hakukuwa na habari za kweli hadi tangazo la kukaribia kwake kurudi nyumbani katika mji mkuu, Yaoundé, ambapo alirekodiwa akilakiwa na wafuasi.

Na mwaka huu haikuwa jambo la kustaajabisha alipobana ziara nyingine ya kabla ya uchaguzi huko Geneva katika ratiba yake wiki chache kabla ya siku ya kupiga kura.

Mtindo usiopingika wa Biya wa uongozi wa kitaifa, mara chache kuitisha mikutano rasmi ya baraza la mawaziri kamili au kushughulikia hadharani maswala tata, huacha wingu la sintofahamu juu ya malengo ya utawala wake na uundaji wa sera ya serikali.

Katika ngazi ya kiufundi, mawaziri na maafisa wenye uwezo hufuata mipango na programu mbalimbali. Lakini maono ya kisiasa na mwelekeo umekosekana kwa kiasi kikubwa.

Utawala wake umejionyesha kuwa tayari mara kwa mara kukabiliana na maandamano au kuwaweka kizuizini wakosoaji wengi zaidi. Lakini hilo si jambo pekee au pengine hata jambo muhimu zaidi ambalo limemfanya aendelee kukaa madarakani.

Kwa maana inasemekana kwamba Biya pia ametimiza jukumu la kipekee la kisiasa.

Amekuwa msawazishaji katika nchi iliyo na tofauti kubwa za kijamii, kikanda na lugha – kati ya, kwa mfano, kusini mwa ikweta na savannah kaskazini, au sehemu kubwa ya mikoa inayozungumza Kifaransa na inayozungumza Kiingereza Kaskazini-Magharibi na Kusini-Magharibi, pamoja na mila zao tofauti za elimu na taasisi.

Katika eneo ambalo miaka yake ya mapema baada ya uhuru ilikuwa na mijadala kuhusu shirikisho na mivutano kuhusu namna ambavyo umoja wa kitaifa unapaswa kuchukua, amekusanya serikali zinazojumuisha wawakilishi wa asili mbalimbali.

Ingawa wakati mwingine chini ya shinikizo kutoka kwa Shirika la Fedha la Kimataifa (IMF) na wadai wa kimataifa, tawala zake zimeepusha madeni na, katika miaka ya hivi karibuni, hatua kwa hatua zimekusanya fedha za kitaifa.

Zaidi ya hayo, muongo mmoja uliopita umemwona Biya akizidi kuonekana kama mfalme wa kikatiba, mtu wa mfano ambaye anaweza kuamua masuala machache muhimu lakini akiwaacha wengine kuamua kuhusu maeneo mengi ya sera.

Na kuendelea kwake katika jukumu hili kumewezeshwa na ushindani kati ya viongozi wakuu katika chama tawala cha Cameroon People’s Democratic Movement (CPDM). Akiwa huko, urithi sio lazima uamuliwe.

Hatahivyo, bila kuwa na mrithi aliyeteuliwa au anayependekezwa wa kisiasa, na kwa baadhi ya takwimu za “kizazi kijacho” kuendelea kwa Biya ofisini kumechochea uvumi unaobadilika kila mara kuhusu urithi huo.

Zaidi, jina la mtoto wake Franck limetajwa, ingawa haonekani kuvutiwa sana na siasa au serikali .

Wakati huo huo, hakuna uhaba wa changamoto za maendeleo au usalama kwa rais licha ya utajiri wa maliasili wa Cameroon.

Je, wananchi wa Cameroon wamechoshwa na mfumo unaowapa uhuru wa kujieleza kupitia vyama vingi vya uchaguzi lakini wana matumaini madogo ya kubadili watawala wao?

Je, mgogoro wa umwagaji damu katika mikoa inayozungumza Kiingereza umefichua mipaka ya mtazamo wa tahadhari na wa mbali wa rais?

Wakati maandamano ya kudai mageuzi yalipozuka kwa mara ya kwanza huko 2016 Biya alichelewa kujibu. Kufikia wakati alipotoa mabadiliko ya maana na mazungumzo ya kitaifa, kasi ya vurugu ilikuwa imeshika kasi, na kufifisha nafasi ya maelewano ya kweli.

Wakati huo huo, ameshindwa kuuza maono ya maendeleo ya kiuchumi na kijamii kwa Cameroon au kuingiza hisia za maendeleo yenye lengo.

Biya alikuwa tayari anajaribu mipaka ya uvumilivu kufuatia uamuzi wake wa kugombea muhula wa saba mfululizo mnamo 2018.

Lakini hatimaye aliweza kukabiliana na upinzani mkali kutoka kwa Maurice Kamto, kiongozi wa vuguvugu la Cameroon Renaissance Movement (CRM) – na Kamto alipopinga matokeo rasmi yaliyompa asilimia 14 tu ya kura, alizuiliwa kwa zaidi ya miezi minane.

Lakini wakati huu, ugombeaji wa Tchiroma ulibadilisha hali ya uwezekano kwa njia ambayo hakuna mpinzani aliyewahi kusimamia, angalau tangu 1992, wakati matokeo rasmi yalimbwaga John Fru Ndi, wa Social Democratic Front (SDF), kwa 36% ya kura, nyuma tu ya Biya kwa 40%.

Na wakati huu sio tu kwamba Biya ana umri wa miaka saba zaidi lakini pia uongozi wake haupo nchini humo kuliko hapo awali.

Pia ni kwamba, tofauti na Kamto – ambaye alijitahidi kufika mbali zaidi ya wapiga kura wake wakuu – Tchiroma, Muislamu wa kaskazini, amevutia uungwaji mkono kutoka sehemu mbalimbali za jamii na mikoa ya Cameroon, hasa ikijumuisha mikoa miwili inayozungumza Kiingereza.

Mfungwa huyu wakati mmoja wa kisiasa ambaye baadaye aliafikiana na Biya na kukubali wadhifa wa uwaziri, alikuwa na ujasiri wa kwenda Bamenda, jiji kubwa zaidi linalozungumza Kiingereza, na kuomba msamaha kwa jukumu lake katika hatua za serikali.

Na katika siku za hivi majuzi, huku mvutano ukiongezeka katika maandalizi ya kutangazwa kwa matokeo, Tchiroma alikaa kwa busara huko Garoua, mji wa nyumbani kwake kaskazini, ambapo umati wa wafuasi wachanga ulikuwa umekusanyika kumkinga na hatari ya kukamatwa na vikosi vya usalama.

Sasa, baada ya matarajio ambayo yalikuwa ya juu sana, kuna kufadhaika na hasira kali kati ya wafuasi wa upinzani kufuatia kutolewa kwa matokeo rasmi.

Vikosi vya usalama tayari viliripotiwa kuwapiga risasi waandamanaji huko Douala, mji wa bandari wa kusini ambao ni kitovu cha uchumi. Na milio ya risasi sasa imeripotiwa kusikika eneo la Garoua.

Kwa Cameroon, azma ya Biya kupata muhula wa nane wa urais imeleta hatari kubwa na gharama zenye uchungu.