Je, inawezekana kuhuisha moyo “uliokufa”?

Kusimama ghafla kwa moyo husababisha sehemu za moyo kufa. Mara tu seli zinapokufa, haziwezi kuhuishwa.

Hata hivyo wanasayansi wamebaini njia ya kufufua seli hizi za moyo zilizokufa, na hivyo kuokoa maelfu ya maisha.

Mtu anapopatwa na mshtuko wa moyo, madaktari bingwa wa upasuaji huamini kwamba uchunguzi na matibabu ya mapema huongeza nafasi ya kuishi na kupunguza uwezekano wa uharibifu wa misuli ya moyo.

Moyo hutegemea oksijeni inayobebwa na damu inayotoka kwenye mishipa ya moyo. Ikiwa mishipa hii itaziba na mtiririko wa damu kwenda moyoni utasimama, seli za misuli ya moyo hufa ndani ya dakika chache.

Mara nyingi, ikiwa madaktari bingwa wa upasuaji hawaingilii kuondoa kizuizi ndani ya saa moja, zaidi ya seli bilioni moja za misuli ya moyo hufa.

Walionusurika kupata mshtuko wa moyo mara nyingi hukabiliwa na changamoto ya moyo kushindwa kufanya kazi.

Inakadiriwa kuwa karibu watu 450,000 nchini Uingereza wanatatizo hilo. Miaka mitano baada ya mshtuko wa moyo, asilimia 50 hufa.

“Wagonjwa wa moyo hudhoofika na kushindwa kusukuma damu ya kutosha kukidhi mahitaji ya mwili, na kisha husimama kabisa,” anasema Sanjay Sinha, mtaalamu wa magonjwa ya moyo katika Hospitali ya Addenbrooke huko Cambridge.

Lakini ndani ya miaka mitano, dawa ya kufufua seli zinaweza kutoa ufumbuzi mbadala wa kimapinduzi:kuhuisha seli, kuimarisha tishu za misuli ya moyo zilizoharibika mchakato unaojulikana kama “kupasua moyo.”

Tofauti na viungo vingine, kama vile ngozi na ini, moyo hupona polepole sana.

Seli za misuli ya moyo huongezeka kwa kiwango cha asilimia 0.5 pekee kwa mwaka, kiwango ambacho hakitoshi kurekebisha uharibifu mkubwa wa moyo.

Kinyume chake, tabaka nene za tishu ngumu za kovu hukua ili kuchukua nafasi ya seli zilizokufa, na kusababisha sehemu za moyo kushindwa kufanya kazi.

Tiba pekee ya moyo kushindwa kufanya kazi inabaki kuwa upandikizaji wa moyo lakini changamoto ni uhaba mkubwa wa wafadhili.

Wataalamu wa tafiti katika majaribio walitumia seli shina kutengeneza upya seli za moyo zilizoharibika kwa kuzidunga moja kwa moja kwenye moyo, lakini mafanikio yamekuwa duni kutokana na karibu asilimia 95 ya seli hizo kufa au kupotea kwenye damu.

Taasisi ya Stem Cell ya chuo kikuu cha Cambridge, Dk. Sinha na jopo lake inaendeleza mbinu mbadala inayoitwa uwekaji vipande vidogo vya tishu za misuli ya moyo vinavyokuzwa maabara kwa kutumia seli za damu zilizogeuzwa kuwa seli shina maalum.

Seli za damu huchukuliwa kutoka mwilini na kupangwa upya kuwa aina maalum ya seli shina ambayo inaweza kutofautishwa katika aina yoyote ya seli katika mwili wa binadamu.

Vipande hivi seli za misuli ya moyo, mishipa ya damu, na epicardium, na vinapangwa kwenye miundo maalum inayosaidia kuunda tishu zinazofanana na za moyo halisi.

Njia hii inalenga kurekebisha sehemu zilizoharibika za moyo bila haja ya upandikizaji wa moyo mzima.

Vikundi hivi vya seli za moyo huhamishiwa kwenye miundo maalum au “spikes” ili kusaidia kuunda tishu.

Sinha anaeleza kwamba “Tunaamini kwamba uwezekano wa viraka hivi kukua ndani ya moyo wa mgonjwa kama tishu za kawaida za misuli ya moyo utakuwa wa uhakika zaidi kuliko ule wa mbinu zilizopita, kwa sababu tunashughulikia tishu zinazotekeleza kazi zote za tishu za kawaida.

Anaongeza kuwa, “Seli za epicardium zina umuhimu mkubwa katika kuratibu ukuaji wa misuli ya moyo, kwani utafiti umeonyesha kuwepo kwa mwingiliano mkubwa wa ishara kati ya epicardium na moyo wakati wa ukuaji wa kiinitete.”

Sinha kwa sasa anajiandaa kufanyia majaribio viraka hivyo kwa panya, kisha kwa nguruwe, na kama hatua hiyo itakuwa na mafanikio mazuri, jaribio la kwanza kwa binadamu litafanyika ndani ya miaka mitano ijayo.

Pamoja na majaribio ya Sinha na timu yake, jopo la wanasayansi kutoka Chuo Kikuu cha Stanford, Duke, na Chuo Kikuu cha Wisconsin nchini Marekani pia linajaribu kuendeleza viraka kama hivyo vya moyo.

Wanasayansi hawa wanatarajia kwamba katika siku zijazo, upasuaji utaweza kufanywa kwa kutumia ultrasound na MRI kubaini sehemu zenye makovu kwenye moyo, kisha 3D bioprinting itatumika kuchapisha kiraka cha seli chenye umbo na ukubwa sawa na sehemu iliyoathirika.

Wapasuaji watapasua kifua na kushona kiraka hicho moja kwa moja kwenye moyo, wakikiunganisha na mishipa ya damu inayokizunguka.

Profesa Tim Camp, kutoka Chuo Kikuu cha Wisconsin na mshiriki wa jopo hilo, anasema: “Wagonjwa wa moyo kwa kiwango kikubwa wanaweza kuhitaji zaidi ya kiraka kimoja katika maeneo tofauti ya moyo, kwa sababu moyo mzima huongezeka ukubwa wake unapojaribu kukabiliana na jeraha.

Ikiwa moyo ulikuwa na ukubwa wa mpira mdogo kama mpira wa rugby, unaweza kuwa mkubwa kama puto au mpira wa kikapu.”

Hata hivyo, changamoto kuu inayowakabili ni jinsi kiraka kipya kitakavyounganika kielektroniki na moyo, ili mapigo ya moyo yawe sawasawa na mpigo wa kiraka.

Mvurugano wowote katika mfumo wa umeme wa moyo unaweza kusababisha arrhythmia (mpigo usio wa kawaida wa moyo).

Camp anasema: “Tunaweza kuweka kiraka kwenye moyo kwa kutumia vifaa vya upasuaji, lakini hatuwezi kulazimisha kifanye kazi kwa usawa na sehemu nyingine za moyo, ingawa tungependa iwe hivyo.

Tunatazamia kwamba kiraka hiki kipya kitaweza kuleta ufanisi kwenye misuli ya moyo.

Utaratibu mpya unahusisha kuunda kiraka cha seli kwa kutumia uchapishaji wa kibiolojia wa 3D na kukishona moja kwa moja kwenye moyo.

Sinha anaamini mbinu hizi hazitaokoa maisha tu bali pia kiasi kikubwa cha pesa.

Kwa mfano, nchini Uingereza, upandikizaji katika moyo na huduma inayofuata hospitalini inaweza kugharimu hadi pauni 500,000.

Kwa maelfu ya wagonjwa wa moyo ambao hawawezi kumudu upandikizaji, huduma ya matibabu na kulazwa hospitalini mara kwa mara kunaweza kugharimu zaidi ya upasuaji wenyewe.

Kwa upande mwingine, gharama ya kiraka cha tishu za misuli ya moyo kilichoundwa maabara inakadiriwa kuwa karibu pauni 70,000.

Zaidi ya hayo, tishu za kiraka hupandwa kwa kutumia seli za damu za mgonjwa mwenyewe, kwa hivyo hakuna madhara ambayo kwa kawaida huhusishwa na upandikizaji wa moyo.

Kwa mfano, wagonjwa wanaopokea kiraka hicho hawatahitaji dozi kubwa za dawa.

Ikiwa changamoto hizi zitapata ufumbuzi, Sinha anaamini kuwa hazitaokoa maisha tu, bali pia zitaokoa kiasi kikubwa cha pesa.

Kwa mfano, nchini Uingereza, upandikizaji wa moyo na huduma inayofuata hospitalini inaweza kugharimu hadi pauni 500,000.

Kwa maelfu ya wagonjwa wa moyo ambao hawawezi kumudu upandikizaji, huduma inayofuata baada ya matibabu na kulazwa hospitalini mara kwa mara inaweza kugharimu zaidi ya upasuaji wenyewe.

Kwa upande mwingine, gharama ya matibabu inayohusisha upandikizaji wa kiraka cha tishu za misuli ya moyo iliyokuzwa maabara inakadiriwa kuwa karibu pauni 70,000.

Kwa kuongezea, tishu za kiraka zilikuzwa kwa kutumia seli za damu zilizochukuliwa kutoka kwa mgonjwa, kwa hivyo athari mbaya ambazo kwa kawaida huhusishwa na upandikizaji wa moyo hazitatokea, na wagonjwa wanaopandikizwa kiraka, kwa mfano, hawatahitaji dozi kubwa za dawa za kukandamiza kinga.