Droni za ajabu zinazoonekana usiku katika viwanja vya ndege Ulaya. Je, tunapaswa kuwa na wasiwasi?

Ndege zisizo na rubani (droni) ni sehemu muhimu ya vita vya sasa kati ya Urusi na Ukraine, lakini ndege hizo haziko kwenye uwanja wa vita tu.

Sasa kote Ulaya Magharibi, mbali na Ukraine, droni zimepatikana zikizunguka viwanja vya ndege, kambi za kijeshi na mitambo ya kuzalisha umeme, yote ikiwa ni sehemu ya mpango unaoshukiwa kuwa wa Urusi, huku wengine wakisema zinatumwa kama jaribio kwa ustahamilivu wa nchi za Nato ambazo zinaisaidia Ukraine.

Kuonekana kwa droni nchini Poland, pamoja na Ubelgiji na Denmark, kumezusha hofu katika baadhi ya nchi za Nato.

Sasa, kuna mazungumzo kwamba “ulinzi dhidi ya ndege zisizo na rubani” utaundwa kulinda sehemu za Ulaya.

Tarehe 9 Septemba, karibu ndege 20 zisizo na rubani za Urusi ziliipita Ukraine na kuingia Poland, na kulazimisha kufungwa kwa viwanja vinne vya ndege.

Ndege za kivita za Nato zilipaa angani na ndege kadhaa zisizo na rubani zilitunguliwa – zilianguka Poland, na kutawanya uchafu katika maeneo mengi.

Huu ulikuwa wito kwa Ulaya, ikiashiria ukiukwaji mkubwa na mbaya zaidi wa anga ya Nato tangu vita vya Ukraine kuanza.

Katika maeneo ya vita mashariki mwa Ukraine, droni za masafa mafupi, kwa kawaida huwa na ukubwa wa nchi 10 tu, na hubeba vilipuzi hatari.

Lakini hivi sasa droni kubwa zaidi – ambazo baadhi zinaweza kuruka zaidi ya kilomita 1,000 – ndizo zinachochea wito wa kuundwa ulinzi dhidi ya droni kote Ulaya.

Hapo awali Urusi iliagiza aina ya droni za Shahed 136 kutoka Iran lakini sasa inazalisha droni zake aina ya Geran 2. Na Baadhi ya droni hizo ni miongoni mwa zile zilizoingia Poland mwezi Septemba.

Watu wa Ulaya wanauliza; itakuwaje ikiwa Urusi siku moja ilituma zaidi ya droni 200? Au 2,000? Nato itajibu vipi – na inaweza kujibu?

Na kupaisha ndege za kivita kila wakati ni gharama.

Ukraine imeongeza mashambulizi yake ya masafa marefu ya ndege zisizo na rubani kwenye viwanja vya ndege vya Urusi na miundombinu muhimu na kupeleka vita nyumbani nchini Urusi.

Kisha kuna ndege zisizo na rubani za baharini: boti ambazo zinaweza kusafiri juu au chini ya maji, kama zilivyotumiwa na Ukraine katika shambulio dhidi ya meli za Bahari Nyeusi za Urusi.

Lakini kuna kitu ambacho kwa njia fulani ni kibaya zaidi kuliko ndege zisizo na rubani zinazoweza kutambulika zinazotumiwa na Urusi ambayo ziko vitani.

Ni droni za ajabu, zisizojulikana zimetoka wapi ambazo zimeonekana.

Wakati mwingine hizi hujitokeza usiku, karibu na viwanja vya ndege vya Ulaya, ikiwa ni pamoja na uwanja mkuu wa ndege wa Ubelgiji karibu na Brussels mapema mwezi huu. Pia kumekuwa na matukio kama hayo huko Denmark, Norway, Sweden, Ujerumani na Lithuania.

Tofauti na ndege zisizo na rubani za Urusi zinazotambulika kwa uwazi, “ndege hizi ni za kiraia” na hazibebi vilipuzi vyovyote. Lakini ni vigumu kuthibitisha zimetoka wapi au ni nani aliyezipaisha.

Mashaka yanaikumba na ujasusi wa nchi za Magharibi unaamini Moscow inatumia washirika kupaisha ndege hizi zisizo na rubani ndani ya nchi za Ulaya ili kusababisha uharibifu na usumbufu.

Kremlin inakanusha kuhusika.

Ubelgiji kama makao makuu ya Nato, Umoja wa Ulaya na Euroclear (makao makuu ya fedha ambayo yanashughulikia matrilioni ya dola katika shughuli za kimataifa).

Kuna mjadala unaoendelea kuhusu kama Ulaya inapaswa kuchukua takriban pauni bilioni 200 pesa za Urusi zilizozuiwa huko Ubelgiji, kuisaidia Ukraine.

Uingereza imetuma timu ya wataalamu wa kukabiliana na ndege zisizo na rubani kutoka Kikosi cha RAF huko North Yorkshire, kusaidia kuimarisha ulinzi wa Ubelgiji dhidi ya droni.

Mpango wa ujenzi wa ulinzi dhidi ya ndege zisizo na rubani ni jibu la Ulaya kwa tishio la uvamizi wa mpaka unaofanywa na ndege zisizo na rubani zilizorushwa kutoka Urusi.

Ulinzi huo unaelezwa kuwa ni mfumo wa ulinzi wa pamoja, ulioratibiwa, kwa tabaka nyingi za ulinzi, kuanzia nchi za Baltic hadi Bahari Nyeusi.

Kuna uwezekano mfumo huo ukajumuisha aina tofauti za rada, mifumo ya kutambua droni, mifumo kuvuruga frikwensi za droni – na kisha kuzifuatilia na kuziharibu.

Mkuu wa sera za kigeni wa Umoja wa Ulaya Kaja Kallas amesema mfumo mpya wa kupambana na ndege zisizo na rubani unapaswa kufanya kazi kikamilifu ifikapo mwisho mwa 2027.

Nchi zinazotamani kuiona ulinzi huo ukitumiwa haraka – ni pamoja na Poland na Finland- ambazo ziko karibu zaidi na Urusi kijiografia.

Fabian Hinz, mtafiti katika Taasisi ya Kimataifa ya Mafunzo ya Kimkakati huko London anasema, kupambana na droni kuko kwa aina mbili kuu.

Kuharibu ndege isiyo na rubani, ama kwa risasi au kuifanya droni inayoingia isifanye kazi, kwa kawaida kupitia njia za kielektroniki.

Kwa vile mvutano kati ya Ulaya na Urusi umeongezeka tangu uvamizi wa Moscow nchini Ukraine, ndivyo pia matukio mengine yanayohusishwa na Urusi, ambayo mara nyingi hukanusha.

Hayo ni pamoja na mashambulizi ya mtandaoni, kampeni za kutoa taarifa potofu, vifaa vya kuwasha moto vilivyoingizwa kwenye bohari za mizigo, ufuatiliaji na wakati mwingine hujuma za nyaya za chini ya bahari.

Katika kongamano la usalama nchini Bahrain mapema mwezi huu, Admiral Giuseppe Cavo Dragone, mwenyekiti wa kutoka Italy wa Kamati ya Jeshi la Nato, aliniambia kuwa kati ya mahitaji yote ya ulinzi ya Nato hivi sasa, ulinzi wa anga ndio kipaumbele cha kwanza.

Hatua za kwanza za ulinzi dhidi ya droni zinapaswa kuanza ndani ya miezi michache.

Changamoto kuu ya ulinzi dhidi ya ndege zisizo na rubani ni ukubwa wa eneo ambalo linahitaji kulindwa.

Suala la fedha ni gumu,” anasema Robert Tollast, mtafiti katika taasisi ya The Royal United Services Institute (RUSI), “Hata kwa kuongezeka kwa matumizi ya ulinzi wa Ulaya, bado kutakuwa na changamoto – tunahitaji meli zaidi, manowari, nyambizi, hata silaha za nyuklia, satelaiti pia.

“Kwa hivyo hii ndiyo sababu ulinzi dhidi ya ndege zisizo na rubani utabaki kuwa suala lenye utata wa kifedha kwa baadhi ya watu.”

Kuna uwezekano ufadhili wa ulinzi huo utafadhiliwa ukatoka katika mchanganyiko wa pesa za Umoja wa Ulaya, bajeti za kitaifa (hasa Ulaya Mashariki) na riba fedha za Urusi zilizozuiwa.

Wakati haya yote yakiendelea, kazi ya kujenga ulinzi inazidi ngumu. Kwa sababu jinsi hatua mpya za kukabiliana na ndege zisizo na rubani zinavyoanzishwa, huibua aina mpya ya ndege zisizo na rubani ambazo zinaweza kuishinda mifumo ya ulinzi.

Kujenga ulinzi wa kujihami na droni huko Ulaya ni jambo moja. Kushambulia maeneo ambayo droni hizo zinarushwa ni jambo lingine kabisa.