AFCON 2025: Mambo 10 kuhusu Morocco, mwenyeji wa mashindano

Morocco ipo kaskazini-magharibi ya bara la Afrika, kati ya Bahari ya Atlantiki na Bahari ya Mediterania, ina wakazi milioni 36.9. Rabat, jiji la saba kwa idadi ya watu, ndio mji mkuu wa kisiasa, na Casablanca ndio mjii mkuu wa kiuchumi na kifedha.

Imepakana na zaidi ya kilomita 3,500 za ukanda wa pwani, ikivuka Milima ya Atlas hadi Jangwa la Sahara. Morocco ina fukwe zinazoangalia Mediterania na Bahari ya Atlantiki, milima ya jangwa, chemchem za jangawani na milima ya mchanga.

Kombe la Mataifa ya Afrika 2025, linaandaliwa kwa mara ya pili nchini Morocco. Kama ilivyo katika nchi nyingi za Kiafrika, mpira wa miguu ndio mchezo maarufu zaidi huko.

Morocco nchi ya ufalme iliweka historia wakati wa Kombe la Dunia la 2022 ambapo ilifika nusu fainali.

Katika makala haya BBC inakueleza mambo kumi muhimu ili kukusaidia kuielewa vyema Morocco, kuelekea makala ya 35 ya mashindano ya soka ya Kombe la Mataifa ya Afrika.

Nchini Morocco, Uislamu unachukuliwa kuwa ndio dini ya taifa, ambapo zaidi ya 99% ya idadi ya watu ni Waislamu wa Sunni wa madhehebu ya Malik.

Zaidi ya hayo, mfalme pia ana cheo cha “Amiri wa Waumini,” ambapo yeye ndiye mlinzi wa Uislamu.

Uislamu unachangia maisha ya kila siku ya watu, kutoka adhana mitaani kwa ajili ya swala hadi likizo za kidini, pamoja na kalenda ya shule na likizo za umma.

Hata hivyo, Ibara ya 6 ya Katiba inahakikisha kwamba kila raia ana uhuru wa kuabudu na pia inahakikisha uhuru wa kuabudu kwa dini nyingine.

Miongoni mwa dini za wachache, ni Wakristo, ambao wanajumuisha 1% ya jumla ya idadi ya watu.

Pia kuna jumuiya ndogo ya Wayahudi ambayo inawakilisha 0.2% tu ya idadi ya watu, au karibu watu 20,000.

Morocco ni nchi ya ufalme lakini ina katiba na bunge, inaongozwa na mfalme kutoka nasaba ya Alaouite ambayo imetawala Morocco tangu katikati ya karne ya 17.

Familia ya Alaouite imejijengea uhalali wa kidini (familia hiyo inadai wao ni uzao wa Mtume Muhammad) na uhalali wa kisiasa, kwamba wamepitia ukoloni, uhuru (1956) na sasa wanaendesha kikatiba.

Historia hii inaifanya Morocco kuwa ufalme wa pili mkongwe ambao bado unatawala, baada ya Japan. Tangu uhuru wa nchi hiyo 1956, ufalme umekuwa katika utulivu wa kisiasa na mabadiliko ya kitaasisi.

Machi 3, 1961, Hassan II alitawazwa kuwa mfalme, akirithi nchi yenye utulivu wa kisiasa. Akimrithi baba yake, Mohammed V.

Wakati wa utawala wake wa muda mrefu, ambao ulimalizika baada ya kifo chake Julai 23, 1999, Mfalme Hassan II, alikibadilisha kiti hicho kutoka “Dola ya Sharifian” ya zamani na kuwa “Ufalme wa Morocco” ya sasa.

Tangu mwanzo wa utawala wake, mfalme huyo alianza kufanya taasisi za ufalme kuwa za kisasa. Sera yake ilikuwa kuirekebisha Morocco kuendana na maisha ya sasa, huku akihifadhi mila na mizizi yake.

Baada ya kifo chake Julai 23, 1999, mtoto mkubwa wa marehemu Mfalme, Sidi Mohammed, alitawazwa Julai 30, 1999 kwa jina la Mohammed VI.

Alikuwa mfalme wakati huo mwenye umri wa miaka thelathini na sita na alizaliwa baada ya uhuru. Naye alizidi kuufanya ufalme kuwa wa kisasa.

Mfalme Mohammed VI amefanya mageuzi kadhaa: marekebisho ya kanuni za familia, marekebisho ya katiba mwaka wa 2011 na kuboresha miundombinu ya kitaifa.

Morocco imekuwa na “miji ya kifalme” minne katika historia yake. Fez, Marrakech, Meknes na, hivi sasa Rabat, kila mmoja umekuwa mji mkuu kulingana na nasaba na mazingira.

Miji hii ina urithi wa kipekee, ambapo kupitia sababu za kisiasa, kiuchumi na uzuri ndio wafalme wamekuwa wakichagua.

Fez, Marrakech, Rabat na Meknes zinajumuisha urithi wa nasaba kuu zilizounda ufalme huo: kila moja imeacha alama yake kupitia maeneo yaliyoorodheshwa na UNESCO, majumba ya kifahari na makaburi ya kipekee.

Chuo Kikuu cha Al Quaraouiyine (au Al-Qarawiyyin), kilichoanzishwa mwaka 859 huko Fez, ndicho chuo kikuu kikongwe zaidi ambacho bado kinafanya kazi duniani, kulingana na UNESCO na Guinness World Records.

Taasisi hii adhimu imefunza vizazi vya wanazuoni wa Kiislamu na watu wasomi kwa karne nyingi, na kuchangia katika kustawi kwa utamaduni wa Morocco na Kiislamu.

Kilianza karne ya 9, maktaba zake huhifadhi maandishi ya thamani sana. Sasa kinajiendesha katika mfumo wa kisasa wa chuo kikuu cha Morocco.

Mafuta ya Argan, yanayotokana na matunda ya mti wa argan kusini-magharibi mwa Morocco, yamekuwa rasilimali muhimu na alama ya utambulisho wa kitaifa.

Mafuta hayo yanatumika kwa chakula na vipodozi.

Ujuzi wa jadi wa utengenezaji mafuta, mara nyingi unafanywa na vyama vya ushirika vya wanawake, vinavyoungwa mkono na UNESCO na FAO, ujuzi huo umetambuliwa kama urithi wa dunia na kuunganishwa katika mikakati ya maendeleo ya ndani.

Mtindo huu umewezesha wanawake wengi wa vijijini kupata uhuru wa kiuchumi.

Mti wa argan hukua peke yake katika maeneo kame, hupatikana Agadir, Essaouira, Tafraout, na Taroudant.

Ni mti unaostahimili joto kali, unaoweza kustahimili joto hadi 50°C, na hustahimili hali ya ukame uliokithiri. Muda wake wa maisha unafikia miaka 150 hadi 200.

Tende hukua katika maeneo kama Goulmima, Zagora, na Bonde la Draa, ambapo mitende hustawi kutokana na hali ya hewa ya joto, ukavu na udongo wenye rutuba.

Kilimo cha miaka mingi nchini Morocco kilianza maelfu ya miaka. Mitende, ambayo mara nyingi huitwa “mti wa uzima,” hustawi katika hali ya hewa kame, haswa katika nyasi za Jangwa la Sahara na mabonde ya Milima ya Atlas.

Wakati wa Ramadhani, tende zina jukumu muhimu. Waislamu nchini Morocco na kwingineko hufungua saumu kwa tende na maji, hivyo basi kuheshimu desturi ya Mtume Muhammad.

Tende zinasalia kuwa bidhaa kuu ya kilimo, kwa soko la ndani na kwa kuuza nje. Morocco ina takriban aina 150 za tende, zilizogawanywa katika makundi sita makuu, kila moja ikiwa na sifa za kipekee.

Haiwezekani kuzungumza juu ya Morocco bila kutaja chai yake ya mnanaa (mint).

Chai hii huambatana na mijadala ya biashara, mikusanyiko na marafiki, na huashiria mwisho wa mlo wa jioni na familia.

Chai hii ilianzishwa Morocco katika karne ya 17, wakati wa utawala wa Sultan Moulay Ismail, wakati chai ilikuwa bado bidhaa adimu, iliyotolewa kama zawadi ya kidiplomasia kwa Waingereza.

Utumiaji wake ulienea sana baada ya Vita vya Crimea (1854), kipindi ambacho uagizaji uliongezeka sana. Leo, Morocco ni mmoja wa wauzaji wakubwa wa chai ulimwenguni.

Masoko ya usiku ya Marrakech sio tu mahali pa matembezi au burudani: yanawakilisha nguzo ya uchumi wa ndani na ishara ya utambulisho wa Morocco.

Usiku unapoingia, Marrakech hubadilika na kuwa tamasha la wazi ambapo masoko ya usiku, hasa soko la Jemaa el-Fna square, huwa kitovu cha maisha ya mijini. Katikati ya vibanda vyenye taa, harufu ya viungo, muziki wa kitamaduni, wasimulizi wa hadithi, na wasanii wa mitaani, hali hii ya kipekee hutokea katika jiji hili la kihistoria.

Kwa mtazamo wa kiuchumi, masoko ya usiku yana jukumu muhimu: huongeza utalii, kusaidia uchumi wa ndani, na kuhifadhi ujuzi wa mababu. Kila shughuli husaidia kuhudumia mamia ya familia na kudumisha urithi wa Morocco.

Wageni humiminika kutoka pembe zote za dunia ili kujionea shughuli hii ya kipekee, ambayo huchochea moja kwa moja uchumi wa ndani kupitia utalii.

Ouarzazate ni mji mdogo ulioko kusini-mashariki mwa Morocco, kwenye jangwa la Sahara.

Kwa miongo kadhaa, eneo hili limekuwa nyumbani kwa studio za filamu, ambazo ni kati ya studio kubwa za filamu ulimwenguni nje ya Hollywood, na hivyo kuwa eneo maarufu la kurekodia filamu kubwa za ulimwengu na televisheni.

Filamu kama vile Gladiator, Lawrence of Arabia, Kundun na The Mummy zilirekodiwa hapo, pamoja na tamthilia kama vile Game of Thrones.

Shukrani kwa mandhari yake ya asili, mwanga wa jangwa na sera nafuu ya kodi, Morocco imekuwa kivutio maarufu kwa makampuni makubwa ya kimataifa ya uzalishaji wa filamu.

Shughuli hizi hutengeneza nafasi za kazi, huvutia utalii wa filamu na kuimarisha ushawishi wa kitamaduni kwenye jukwaa la dunia.

Tangu kutawazwa kwake kwa kiti cha enzi mnamo 1999, Mfalme Mohammed VI amekuza mpira wa miguu. Akiungwa mkono na Shirikisho la Soka la Ufalme wa Morocco (FRMF), amefanya mageuzi makubwa kwa kuzingatia nguzo nne: kuboresha miundombinu, mafunzo ya vijana, ufundishaji, na kukuza soka la wanawake.

Alama ya sera hii, ni Chuo cha Mohammed VI, kilichozinduliwa karibu na Rabat mwaka 2009 kwa gharama ya dirham milioni 140. Kimefunza talanta ambazo sasa ni nyota wa kimataifa, kama vile Youssef En-Nesyri, Nayef Aguerd, na Azzedine Ounahi.

Mbinu hii imetoa matokeo ya kuvutia: kufuzu Morocco nusu fainali ya Kombe la Dunia la 2022, kupanda hadi nafasi ya 14 katika viwango vya FIFA, lakini pia uwezo wa timu za wanawake na vijana, ulioonyeshwa na ushindi wa hivi karibuni wa Atlas Lions dhidi ya Argentina (2-0) katika fainali ya Kombe la Dunia la U-20.

Morocco sasa inajiimarisha kama nchi muhimu katika soka la dunia. Kwa miundombinu na utaalam wake, itaandaa Kombe la Mataifa ya Afrika 2025 na kuandaa Kombe la Dunia la 2030 kwa kushirikiana na Uhispania na Ureno.

Matukio haya yanachochea uwekezaji mkubwa katika viwanja vya michezo, viwanja vya ndege, na mtandao wa barabara, huku pia yakikuza utalii.