Afrika Kusini haitaruhusu tena ndege za kukodi zinazowaleta Wapalestina ikihofia ni mpango wa ‘kuhamishwa kutoka ardhi yao’

Afrika Kusini imetangaza haitapokea tena ndege za kukodi zinazowaleta Wapalestina, baada ya watu 153 kuwasili nchini humo kutoka Gaza katika mazingira ya kutatanisha na kuzua mjadala mkali wiki iliyopita.

Masuala kadhaa kuhusu safari hiyo bado hayajawekwa wazi, na maelezo yanakinzana.

Akizungumza Jumatatu ya Novemba 17,2025, Waziri wa Mambo ya Nje Ronald Lamola alisema ndege hiyo ilikuwa sehemu ya “mpango madhubuti wa kuwaondoa Wapalestina Gaza na Ukingo wa Magharibi”.

Mamlaka za Israel hazijatoa majibu kuhusu madai hayo, ingawa zinadai Afrika Kusini ilikubali awali kuwapokea abiria hao ambao ni raia wa Palestina 153.

Wakati huo huo, Wizara ya Mambo ya Nje ya Palestina imeonya kuwa Wapalestina hasa wale wa Gaza wanapaswa kuwa makini dhidi ya mitandao inayojaribu kuwalaghai na kuwachochea kuondoka makwao kibaguzi kwa manufaa ya Israel.Haya ni kwa mujibu wa shirika la Al Jazeera.

Wizara hiyo ilitoa “shukrani za dhati” kwa serikali na wananchi wa Afrika Kusini kwa uwajibikaji wao na uamuzi wa kuwapa viza za muda walioondoka Uwanja wa Ndege wa Ramon, kusini mwa Israel.

Ubalozi wa Palestina mjini Pretoria ukizungumza na Al Jazeera umesema unatoa msaada kwa wasafiri hao ambao “wameteseka kwa zaidi ya miaka miwili ya vita vya mauaji ya kimbari vya kuua, kuwafurusha na kuharibu makazi”.

Hata hivyo, ubalozi huo ulionya kuwa kampuni, makundi yasiyo rasmi na mawakala wasiosajiliwa katika maeneo ya Palestina yanayokaliwa na Israel wanajaribu kuwapotosha watu na kuwachochea kuondoka.

“Wizara inatoa wito kwa watu wetuh asa wa Gaza kuwa waangalifu, wasikubali kutumbukia katika mtego wa usafirishaji haramu wa watu, wala kwa walanguzi na mawakala wa kuwahamisha watu,” ilisema.

Haya yanajiri, huku mpango unaongozwa na Rais wa Marekani Donald Trump wa kusitisha mapigano Palestina ukiendelea kujadiliwa.

Baraza la Usalama la Umoja wa Mataifa limepiga kura kuunga mkono azimio lililoandaliwa na Marekani linalounga mkono mpango wa vipengele 20 wa Rais wa Marekani Donald Trump kuhusu Gaza.

Kilichojumuishwa katika mpango huo ni kuanzishwa kwa Kikosi cha Kimataifa cha Udhibiti (ISF), ambacho, Marekani inasema, nchi nyingi ambazo hazijatajwa majina zimejitolea kuchangia.

Azimio hilo liliungwa mkono na nchi 13, ikiwa ni pamoja na Uingereza, Ufaransa na Somalia, bila hata moja kupiga kura kupinga pendekezo hilo.

Urusi na China zilijizuia. Kulipitisha lilikuwa “hatua muhimu katika kuimarisha usitishaji mapigano,” msemaji wa Katibu Mkuu wa Umoja wa Mataifa Antonio Guterres alisema. Hamas imekataa azimio hilo, ikisema halikukidhi haki na matakwa ya Wapalestina.

Ikiandika kwenye Telegram baada ya azimio hilo kupitishwa, Hamas ilisema mpango huo, “unaweka utaratibu wa ulinzi wa kimataifa katika Ukanda wa Gaza, ambao watu wetu na makundi yao wanaukataa”.

BBC imeomba ufafanuzi kutoka serikali ya Afrika Kusini.

Kwa mujibu wa Ubalozi wa Palestina nchini Afrika Kusini, kundi hilo liliondoka Uwanja wa Ndege wa Ramon nchini Israel na kusafiri kupitia Nairobi, Kenya bila taarifa au uratibu wa awali.

Ubalozi huo ulisema “shirika lisilosajiliwa na lenye nia ya kupotosha” lilitumia mazingira magumu ya wakazi wa Gaza, likadanganya familia, kukusanya fedha na kuratibu safari “kwa namna isiyo rasmi na isiyo na uwajibikaji”.

Wizara ya Mambo ya Nje ya Palestina iliongeza kuwa inashirikiana na Afrika Kusini “kusuluhisha hali hii iliyosababishwa na uzembe huo”.

Ndege inayozua mzozo huu ilitua Alhamisi ya Novemba 13, 2025 katika Uwanja wa Ndege wa Kimataifa wa OR Tambo.

Awali, abiria walizuiwa kuingia nchini na kulazimika kubaki ndani ya ndege kwa zaidi ya saa 10.

Mamlaka za Afrika Kusini, nchi ambayo imekuwa mshirika wa karibu wa sababu ya Kipalestina katika vita vya Gaza kati ya Israel na Hamas zilisema tatizo lilitokana na ukosefu wa mihuri ya kuondoka kwenye pasi za kusafiria za abiria hao.

Raia wa Palestina huruhusiwa kukaa Afrika Kusini kwa siku 90 bila viza.

Baadaye, baada ya kuingilia kati kwa shirika moja la misaada, kundi hilo lilikubaliwa kushuka.

Rais Cyril Ramaphosa alisema hatua hiyo ilichukuliwa kwa “huruma na ubinadamu”. Mamlaka zilisema abiria 23 walishaondoka kwa ndege nyingine, hivyo waliobaki 130 wakaruhusiwa kuingia nchini.

Katika mkutano na waandishi wa habari kuhusu maandalizi ya mkutano wa viongozi wa G20 unaofanyika mwishoni mwa wiki, Lamola alisema safari hiyo ya Alhamisi inaonekana kuwa sehemu ya “mpango mpana wa kuwaondoa Wapalestina katika ardhi yao na kuwatawanya duniani”.

“Hii ni operesheni iliyopangwa kwa makini, kwa kuwa hawatumwi Afrika Kusini peke yake kuna nchi nyingine zimepokea safari kama hizi,” alisema bila kufafanua. Akaongeza kuwa uchunguzi unaendelea.

Wiki mbili zilizopita, ndege nyingine iliyobeba Wapalestina 176 ilitua Johannesburg, na baadhi ya abiria wakaendelea na safari kwenda nchi nyingine, kwa mujibu wa shirika la Gift of the Givers.

Waziri Mkuu wa Israel Benjamin Netanyahu amekuwa akisisitiza wazo la kuhamishwa “kwa hiari” kwa Wapalestina wa Gaza, jambo lililopokelewa kwa upinzani mkali kutoka kwa Wapalestina, makundi ya haki za binadamu na sehemu kubwa ya jumuiya ya kimataifa.

Siku moja baada ya ndege iliyobeba wapalestina kutua, Rais Ramaphosa alisema kundi hilo “kwa njia ya kushangaza liliingizwa kwenye ndege iliyopita Nairobi” na kuwasili Afrika Kusini, taarifa iliyotolewa kupitia chapisho la News24.

Mamlaka ya jeshi la Israel, Cogat, mamlaka inayosimamia mipaka ya Gaza ilisema abiria hao waliweza kuondoka Gaza baada ya idhini kutolewa na “nchi ya tatu”. Haikutaja nchi hiyo wakati huo.

Hata hivyo, Jumatatu, Cogat ilithibitisha kuwa Afrika Kusini ndiyo nchi iliyokubali kuwapokea.

Afrika Kusini imekuwa mkosoaji mkali wa operesheni ya kijeshi ya Israel Gaza, msimamo unaoegemea historia ndefu ya mshikamano wa nchi hiyo na mapambano ya Wapalestina, hasa tangu miaka ya 1990 wakati Nelson Mandela aliposisitiza kuunga mkono haki ya Wapalestina kujitawala.

Maandamano makubwa ya kuunga mkono Wapalestina yamekuwa yakifanyika mara kwa mara nchini humo tangu mzozo uanze.

Pia kumekuwa na maandamano madogo ya kuunga mkono Israel, taifa hilo likiwa na jumuiya kubwa zaidi ya Kiyahudi kusini mwa Jangwa la Sahara.

Mwaka 2023, serikali ya Afrika Kusini iliwasilisha kesi katika Mahakama ya Kimataifa ya Haki ikishutumu Israel kwa mauaji ya kimbari huko Gaza, shtaka ambalo Israel imelikanusha vikali kama “lisilo na msingi”.