Chanzo cha picha, URT
Baada ya vyama vya upinzani nchini Tanzania kueleza kutokuwa na imani na Tume Huru ya Uchunguzi iliyoundwa kuchunguza matukio ya uvunjifu wa amani wakati na baada ya uchaguzi wa Oktoba 29, 2025, Rais Samia Suluhu Hassan amesema ana imani kubwa na tume hiyo na uwezo wake wa kutoa majibu sahihi yatakayosaidia taifa kusonga mbele.
Vyama vya CHADEMA na ACT-Wazalendo vimepinga uteuzi wa tume hiyo vikidai si huru, na kwamba baadhi ya wajumbe wanahusishwa na matukio ya vurugu yaliyotokea. Makamu Mwenyekiti wa CHADEMA, John Heche, alisema haiwezekani mtuhumiwa akajichunguza mwenyewe na kutarajia haki. Alisisitiza umuhimu wa kuundwa kwa tume ya kimataifa yenye uwezo na weledi wa kuchunguza kwa haki, msimamo ambao pia umetolewa na chama cha ACT-Wazalendo.
Akijibu hoja hizo wakati wa uzinduzi wa tume hiyo jijini Dodoma, Rais Samia alisema ana matumaini makubwa na tume aliyoiunda, akibainisha kuwa ni muhimu uchunguzi wa awali kufanywa na tume ya ndani kabla ya kuhusisha timu kutoka nje.
“Wenzetu wapinzani wanasema hawana imani na tume yoyote ya ndani, wanataka tume itoke UN, AU au Umoja wa Ulaya. Lakini mimi nina imani sana na tume hii, kwa ubobezi na uzoefu wenu. Natumaini mapendekezo yenu yatatutoa hapa tulipo na kutupeleka mbele,” alisema Rais Samia.
Rais hakukubali wala kupinga hoja ya kuundwa kwa tume ya kimataifa, bali alisisitiza kuwa tume ya ndani iwe ya kwanza kufanya kazi ili timu zitakazokuja kutoka nje zishirikiane na watoa taarifa waliokwishaanza uchunguzi.
“Kwenye hili lililotokea nikaona kwamba kabla ya kuletewa tume kutoka nje tuwe na tume yetu wenyewe ndani, ifanye kazi na za nje zikija zitakuja kuzungumza na tume mwenzao ambao walishaanza hiyo kazi”, alisema.
Aidha, Rais Samia aliipa tume hiyo miezi mitatu kwanza na pamoja na mengine alieleza maeneo saba ya msingi ambayo anatarajia yachunguzwe. Maeneo hayo ni: kuchunguza chanzo cha kadhia na sababu halisi zilizoibua vurugu, kutathmini madai ya vijana walioingia barabarani na kubaini walikuwa wanadai haki gani, kuchambua matamshi ya vyama vya upinzani, ikiwemo kauli za uchochezi zinazodaiwa kutolewa kabla ya uchaguzi.
Aidha kuangalia uhusiano kati ya vyama vya siasa na Tume ya Uchaguzi, kuchunguza mchango wa mashirika yasiyo ya kiserikali (NGOs) ya ndani na nje katika matukio ya Oktoba 29, 2025, kutathmini kama kulikuwa na njia mbadala zaidi ya maandamano, uvunjifu wa amani, na vitendo vya uchomaji, ili kushughulikia changamoto kati ya tume, vyama vya siasa, na serikali.
Rais Samia aliiambia pia Tume hiyo kuangalia hatua zilizochukuliwa na vyombo vya dola kukabiliana na vurugu, na kama zilikuwa sahihi au zilikithiri.
Tanzania ilikumbwa na ghasia za maandamano ya siku tatu kuanzia Oktoba 29, 2025, siku ya uchaguzi, yaliyosababisha vifo vya watu kadhaa na uharibifu wa mali za umma na binafsi.
Maandamano hayo yanaelezwa ni makubwa kuliko yale ya Zanzibar ya Januari 2001, ambapo watu kadhaa waliuawa wakati wafuasi wa Chama cha Wananchi (CUF) walipopinga matokeo ya Uchaguzi Mkuu wa mwaka 2000 moja ya nyakati zilizotikisa historia ya kisiasa ya Tanzania.