Vita vya Iraq: Wanajeshi wa Marekani wahusishwa na mauaji ya familia

“Hiki ndicho chumba ambacho familia yangu yote iliuliwa,” anasema Safa Younes.

Mashimo ya risasi yanachanachana mlango wa mbele wa nyumba katika mji wa Haditha, Iraq, alikokulia. Ndani, kwenye chumba cha nyuma, shuka yenye rangi angavu imetandikwa juu ya kitanda ambacho familia yake ilipigwa risasi.

Hapa ndiko alikokuwa amejificha na ndugu zake watano, mama na shangazi yake, wakati wanajeshi wa Marekani walipoivamia nyumba yao na kufyatua risasi wakimuua kila mtu isipokuwa Safa, tarehe 19 Novemba 2005.

Baba yake pia alipigwa risasi alipofungua mlango.

Miaka 20 baadaye, uchunguzi wa BBC Eye umebaini ushahidi unaodaiwa kuhusisha wanajeshi wawili ambao hawakuwahi kushtakiwa, katika mauaji ya familia ya Safa, kwa mujibu wa mtaalamu wa uchunguzi wa kisayansi.

Ushahidi huo hasa kauli na ushuhuda uliorekodiwa mara baada ya mauaji unaibua maswali mazito kuhusu uthabiti wa uchunguzi wa Marekani siku hiyo, na kwa upana zaidi, namna vikosi vya Marekani vinavyowajibishwa.

Mauaji ya familia ya Safa ni sehemu ya kile kilichojulikana baadaye kama Mauaji ya Haditha, ambako wanajeshi wa Marekani waliua raia 24 wa Iraq, wakiwemo wanawake wanne na watoto sita.

Waliingia katika nyumba tatu na kuua karibu kila mtu aliyekuwemo, kisha wakapiga risasi dereva na wanafunzi wanne waliokuwa kwenye gari wakielekea chuo.

Tukio hilo lilisababisha uchunguzi mrefu zaidi wa makosa ya kivita katika vita vya Iraq, lakini hakuna aliyewahi kuhukumiwa.

Wanajeshi walidai walikuwa wakijibu mashambulizi ya risasi baada ya bomu barabarani kulipuka, likimuua mwanajeshi mmoja na kuwajeruhi wengine wawili.

Lakini Safa, aliyekuwa na miaka 13 wakati huo, anaambia Idhaa ya BBC:

“Hatukushukiwa kwa chochote. Hatukuwa na silaha yoyote ndani ya nyumba.”

Aliokoka kwa kujifanya amekufa kati ya miili ya ndugu zake mdogo kabisa akiwa na miaka mitatu tu.

“Mimi ndiye niliyebaki peke yangu katika familia nzima,” anasema.

Awali wanajeshi wanne walishtakiwa kwa mauaji, lakini walitoa maelezo yanayokinzana; na baadaye waendesha mashtaka wa kijeshi wakafutilia mbali mashtaka ya watatu, na kuwapa kinga dhidi ya kushtakiwa tena.

Ilibaki Sajenti wa wafanyakazi Frank Wuterich kama pekee aliyefikishwa mahakamani mwaka 2012.

In a video recording of a pre-trial hearing, which has never been broadcast before, the most junior member of the squad, Lance Corporal Humberto Mendoza is questioned and re-enacts events at Safa’s house.

Katika video ya usikilizwaji wa kesi ya awali ambayo haijawahi kupeperushwa Koplo Lance Humberto Mendoza, mwanajeshi wa cheo cha chini zaidi katika kikosi, anaulizwa maswali na kuigiza upya matukio ndani ya nyumba ya Safa.

Mendoza ambaye hakuwa ameshtakiwa anakiri kwamba ndiye aliyempiga risasi baba wa Safa alipoifungua milango.

“Uliiona mikono yake?” wakili anamuuliza.

“Ndiyo bwana,” Mendoza anajibu, na kuthibitisha kuwa baba wa Safa hakuwa na silaha.

“Lakini ulimpiga risasi hata hivyo?”

“Ndiyo bwana,” anasema.

Katika kauli zake za awali, Mendoza alidai kuwa alifungua mlango wa chumba cha Safa, akaona wanawake na watoto, na kuufunga bila kuingia.

Lakini katika rekodi mpya ya sauti kutoka kesi ya Wuterich, anasema aliingia ndani ya chumba kwa takriban futi nane (mita 2.4).

Hili ni muhimu sana, kwa mujibu wa mtaalamu Michael Maloney, ambaye alitumwa Haditha mnamo 2006 kufanya uchunguzi wa eneo la tukio.

Kwa kutumia picha za eneo la mauaji zilizopigwa na Jeshi la Wanamaji, alihitimisha kuwa wanajeshi wawili waliingia chumbani na kuwapiga risasi wanawake na watoto.

Tulipomchezesha rekodi ya Mendoza akisema aliingia chumbani, Maloney alisema:

“Hili linanishangaza… sijawahi kusikia haya hadi leo.”

Anasisitiza kwamba Mendoza anajiweka sehemu ileile ambayo Maloney alihitimisha kuwa ndipo mshambuliaji wa kwanza aliposimama.

“Kama ungeuliza: ‘Je, hii ni aina ya kukiri?’ Ninge­jibu: ‘Mendoza amekiri kila kitu isipokuwa kubonyeza kitufe cha risasi.'”

Safa aliwahi kurekodi ushuhuda wa video kwa waendesha mashtaka mwaka 2006, lakini haukuwahi kutumika mahakamani.

Katika ushuhuda huo, anasema mwanajeshi aliyefungua mlango alitupa bomu ambalo halikulipuka, kisha mtu yuleyule akaingia ndani na kuwaua familia yake. Mendoza ndiye pekee aliyekiri kufungua mlango.

Mwanajeshi mwingine, Lance Koplo Stephen Tatum, hakukataa kushiriki kwake, lakini alidai alifuata amri ya kiongozi wa kikosi, Wuterich, na kwamba hakuona wanawake na watoto kutokana na mwanga hafifu.

Hata hivyo, katika kauli tatu za baadaye zilizopatikana na BBC alitoa ushahidi uliokinzana, anasema:

“Niliwaona watoto wakipiga magoti. Sikumbuki idadi, ila walikuwa wengi. Nimefundishwa kupiga risasi mbili kifuani na mbili kichwani, na nilifuata mafunzo hayo”, Tatum aliiambia Huduma ya Upelelezi wa Uhalifu wa Majini mnamo Aprili 2006.

Mwezi mmoja baadaye, alisema aliwatambua kwa uhakika kuwa walikuwa wanawake na watoto kabla ya kuwapiga risasi.

Wiki iliyofuata, akasema:

“Hapa ndipo nilipomwona mtoto niliyemfyatulia risasi. Nikiwa najua ni mtoto nilimpiga risasi tu.”

Alimtaja mtoto huyo kuwa alikuwa amevalia fulana nyeupe, akiwa amesimama kitandani na mwenye nywele fupi.

Mawakili wake walidai kauli hizo zilipatikana kwa shinikizo. Mashtaka yake yalifutwa mwaka 2008, na taarifa hizo zilipuuzwa katika kesi ya Wuterich.

Kwa mujibu wa Mtaalamu wa masuala ya upelelezi Maloney, kauli za Mendoza na Tatum zinaonyesha wazi kuwa wao ndio waliowaua familia ya Safa: Mendoza akiingia kwanza, na Tatum akifuata “akifyatua risasi kuelekea upande wa kichwa cha kitanda”.

Tulizifikisha shutuma hizi kwa Mendoza na Tatum.

Mendoza hakujibu, lakini hapo awali alikiri kumpiga risasi baba wa Safa, akidai alikuwa akifuata amri. Hakuwahi kushtakiwa kwa kosa la jinai.

Tatum, kupitia wakili wake, alisema anataka kuliacha suala hilo la Haditha liishe. Hajawahi kufuta ushuhuda wake kwamba alikuwa mmoja wa washambuliaji katika nyumba ya Safa.

Maloney told the BBC that the prosecution “wanted Wuterich to be that primary shooter”. But before Maloney was able to testify, Wuterich’s trial ended in a plea deal.

Maloney aliambia BBC waendesha mashtaka “walitaka Wuterich aonekane kuwa ndiye mshambuliaji mkuu”, lakini kabla ashuhudie, kesi ikaisha kwa makubaliano ya maungamo.

Wuterich alidai hakumbuki kilichotokea katika nyumba ya Safa, na kukiri tu kosa la uzembe kazini lenye uhusiano hafifu na mauaji yenyewe.

Wakili wake wa kijeshi, Haytham Faraj, alisema adhabu hiyo “ni sawa na onyo la barabarani” au kumuadhibu mtu kwa kumchapa kifundo cha mkononi.

Neal Puckett, wakili mkuu wa utetezi, alisema uchunguzi mzima “uliharibika vibaya”, akiongeza kuwa kuwapa mashahidi wote kinga kulitibua kabisa juhudi za kutafuta haki.

Faraj anakubaliana kesi iliingia dosari: “Serikali iliwasukuma watu kudanganya kwa kuwapa kinga. Walipotosha mchakato mzima.”

Akasema pia: “Kesi ya Haditha haikuwahi kukusudiwa kuwapa waathirika sauti.”

Alisema kuwa walionusurika “maoni ya jaribio la maonyesho bila matokeo ya kweli, na hakuna mtu anayeadhibiwa, yalikuwa sahihi”.

Jeshi la Wanamaji la Marekani lilisema linazingatia kikamilifu taratibu za haki chini ya Kanuni za Kijeshi, na kwamba uchunguzi hautafunguliwa upya bila ushahidi mpya na wenye uzito.

Mwendesha mashtaka mkuu katika kesi hiyo hakujibu ombi la BBC la kutaka maoni yake.

Sasa akiwa na miaka 33 na mama wa watoto watatu, Safa bado anaishi Haditha.

Haelewi namna hakuna mwanajeshi aliyewahi kuadhibiwa kwa mauaji ya familia yake.

Tulipomwonyesha video ya Mendoza, anasema alipaswa “kufungwa tangu siku ya tukio; haingekuwa hata siku moja awe huru nje.”

“Kwangu ni kama lilitokea jana. Bado nalifikiria,” anasema.

“Kile ninachotaka ni waliofanya haya wawajibishwe. Karibu miaka 20 imepita bila kushtakiwa kwao. Huo ndiyo uhalifu halisi.”

Ripoti ya ziada ya Namak Khoshnaw na Michael Epstein

Imetafsiriwa na Mariam Mjahid