Marekani imefichua mambo yote 28 ya pendekezo lake la kumaliza vita vya Urusi na Ukraine kwa Rais wa Ukraine Volodymyr Zelenskyy.
Mpango huo, ambao umekosolewa vikali kwa kuwa unaipendelea Urusi na waangalizi wengi, uko katika hatua yake ya rasimu na bado haujawekwa wazi.
Rais Vladimir V. Putin wa Urusi amesema mpango huo unaweza “kuwa msingi wa makubaliano ya mwisho ya amani.”
Pia utakuwa ushindi mkubwa kwa kiongozi huyo wa Urusi, akiweka mipaka kwa nguvu za Magharibi, na kulazimisha Ukraine kuachia eneo ambalo haijapoteza kwenye uwanja wa vita.
Rais Volodymyr Zelensky wa Ukraine, ambaye Bw. Trump amempa hadi Alhamisi kuukubali mpango huo, alionya kwamba nchi yake inakabiliwa na “moja ya nyakati ngumu zaidi katika historia yake.”
Mpango huo uliundwa mwishoni mwa Oktoba na mjumbe maalum wa Bw. Putin, Kirill Dmitriev, pamoja na mjumbe wa rais Trump Steve Witkoff.
Zifuatzo ni pointi muhimu za mpango huo.
Fahamu vipengele 28 za mapendekezo ya Trump kuhusu Ukraine
1. Uhuru wa Ukraine utaheshimiwa.
2. Makubaliano ya kina, yasiyo ya uchokozi yatahitimishwa kati ya Urusi, Ukraine na Ulaya. Matatizo yote ya miaka 30 iliyopita yatazingatiwa kuwa yametatuliwa.
3. Inatarajiwa kwamba Urusi haitavamia nchi jirani na NATO haitapanuka zaidi.
4. Mazungumzo yatafanyika kati ya Urusi na NATO, iliyopatanishwa na Marekani, ili kutatua masuala yote ya usalama na kuunda mazingira ya kuhakikisha usalama wa kimataifa na kuongeza fursa za ushirikiano na maendeleo ya kiuchumi ya baadaye.
5. Ukraine itapata dhamana ya uhakika ya usalama.
6. Ukubwa wa Vikosi vya Wanajeshi wa Ukraine utakuwa mdogo na kufikia maafisa 600,000.
7. Ukraine itakubali kuweka katika katiba yake kwamba haitajiunga na NATO, na NATO itakubali kujumuisha katika sheria zake kipengele ambacho Ukraine haitakubaliwa katika siku zijazo.
8.NATO itakubali kutopeleka wanajeshi wake Ukraine
9. Ndege za kivita za Ulaya zitawekwa nchini Poland.
10. Dhamana ya usalama ya Marekani itakuwa na tahadhari zifuatazo:
- Marekani itapokea fidia kwa dhamana;
- Ikiwa Ukraine itavamia Urusi, itapoteza dhamana;
- Ikiwa Urusi itavamia Ukraine, pamoja na jibu la kijeshi lililoratibiwa madhubuti, vikwazo vyote vya kimataifa vitarejeshwa, utambuzi wa eneo jipya na faida zingine zote za mpango huu zitafutwa;
- Ikiwa Ukraine itarusha kombora huko Moscow au Saint Petersburg bila sababu, dhamana ya usalama itachukuliwa kuwa batili.
11. Ukraine inastahiki uanachama wa Umoja wa Ulaya (EU) na itapata ufikiaji wa upendeleo wa muda mfupi kwa soko la EU wakati suala hili linazingatiwa.
12. Kifurushi cha fedha cha kimataifa kitatolewa ili kujenga upya Ukraine, ikijumuisha sio tu:
- Kuundwa kwa Hazina ya Maendeleo ya Ukraine ili kuwekeza katika sekta zinazokua kwa kasi, ikiwa ni pamoja na teknolojia, vituo vya data na akili mnemba.
- Marekani itashirikiana na Ukraine kujenga upya, kuendeleza, kufanya kisasa na kuendesha miundombinu ya gesi ya Ukraine, ikiwa ni pamoja na mabomba na vifaa vya kuhifadhia.
- Juhudi za pamoja za kukarabati maeneo yaliyoathiriwa na vita kwa ajili ya kurejesha, kujenga upya na kuboresha miji na maeneo ya makazi ya kisasa.
- Maendeleo ya miundombinu.
- Uchimbaji wa madini na maliasili.
- Benki ya Dunia itaanzisha kifurushi maalum cha ufadhili ili kuharakisha juhudi hizi.
13. Urusi itarejeshwa tena katika uchumi wa dunia:
- Kuondolewa kwa vikwazo kutajadiliwa na kukubaliwa kwa hatua na kwa msingi wa kesi baada ya kesi.
- Marekani itaingia katika mkataba wa ushirikiano wa muda mrefu wa kiuchumi kwa ajili ya maendeleo ya pande zote katika maeneo ya nishati, maliasili, miundombinu, akili mnemba, vituo vya data, miradi adimu ya uchimbaji wa madini katika Arctic, na fursa nyingine za ushirika zenye manufaa kwa pande zote.
- Urusi itaalikwa kujiunga tena na G8.
14. Fedha zilizohifadhiwa zitatumika kama ifuatavyo:
- $100bn katika mali ya Urusi iliyogandishwa itawekezwa katika juhudi zinazoongozwa na Marekani za kujenga upya na kuwekeza nchini Ukraine;
- Marekani itapokea asilimia 50 ya faida kutokana na mradi huu. Ulaya itaongeza $100bn kwa kiwango cha uwekezaji kinachopatikana kwa ujenzi wa Ukraine. Fedha za Ulaya zilizohifadhiwa hazitafungiwa. Salio la fedha za Urusi zilizogandishwa zitawekezwa katika maeneo tofauti ya uwekezaji wa Marekani na Urusi hatua ambayo itatekeleza miradi ya pamoja katika maeneo mahususi. Mfuko huu utakuwa na lengo la kuimarisha mahusiano na kuongeza maslahi ya pamoja ili kujenga motisha kubwa ya kutorejea kwenye migogoro.
15. Kikundi cha pamoja cha kufanya kazi cha Marekani na Urusi kuhusu masuala ya usalama kitaanzishwa ili kukuza na kuhakikisha uzingatiaji wa masharti yote ya mkataba huu.
16. Urusi itaweka katika sheria sera yake ya kutochokoza Ulaya na Ukraine.
17. Marekani na Urusi zitakubali kupanua uhalali wa mikataba ya kutoeneza na kudhibiti silaha za nyuklia, ikiwa ni pamoja na Mkataba wa START I.
18. Ukraine itakubali kuwa nchi isiyo ya nyuklia kwa mujibu wa Mkataba wa Kuzuia Kuenea kwa Silaha za Nyuklia (NPT).
19. Kiwanda cha Nishati ya Nyuklia cha Zaporizhzhia kitazinduliwa chini ya usimamizi wa Wakala wa Kimataifa wa Nishati ya Atomiki (IAEA), na umeme utakaozalishwa utasambazwa kwa usawa kati ya Urusi na Ukraine, 50:50.
20. Nchi zote mbili zitajitolea kutekeleza programu za elimu shuleni na jamii zinazolenga kukuza uelewa na uvumilivu wa tamaduni tofauti na kuondoa ubaguzi wa rangi na chuki:
- Ukraine itapitisha sheria za EU juu ya uvumilivu wa kidini na ulinzi wa lugha ndogo.
- Nchi zote mbili zitakubali kukomesha hatua zote za kibaguzi na kuhakikisha haki za vyombo vya habari na elimu za Ukraine na Urusi.
- Itikadi na shughuli zote za Nazi lazima zikataliwe na kupigwa marufuku.
21. Maeneo:
Crimea, Luhansk na Donetsk zitatambuliwa kama ardhi za Urusi halisi, na Marekani itaheshimu hilo.
Kherson na Zaporizhia watagandishwa kando ya mstari wa mawasiliano, ambayo itamaanisha utambuzi wa kweli kwenye mstari huo.
Urusi itaachia maeneo mengine yaliyokubaliwa ambayo inadhibiti nje ya kanda ya yale matano.
Vikosi vya Ukraine vitajiondoa katika eneo la mkoa wa Donetsk ambao inadhibiti kwa sasa, na eneo hili litachukuliwa kuwa eneo lisilo na upande wowote lisilo na kijeshi, linalotambuliwa kimataifa kama eneo la Shirikisho la Urusi. Vikosi vya Urusi havitaingia katika eneo hili lisilo na jeshi.
22. Baada ya kukubaliana juu ya mipangilio ya maeneo ya siku zijazo, Urusi na Ukraine hazitakubaliwa kubadili mipangilio hii kwa nguvu. Dhamana zozote za usalama hazitatumika iwapo kutakuwa na ukiukaji wa ahadi hii.
23. Urusi haitazuia Ukraine kutumia Mto Dnipro kwa shughuli za kibiashara, na makubaliano yatafikiwa kuhusu usafirishaji wa nafaka katika Bahari Nyeusi.
24. Kamati ya kibinadamu itaundwa ili kutatua masuala ambayo hayajaangaziwa:
- Wafungwa na miili yote iliyobaki itabadilishwa kwa msingi wa “yote kwa wote”.
- Wafungwa wote wa kiraia na mateka watarejeshwa, wakiwemo watoto.
- Mpango wa kuunganisha familia utatekelezwa.
- Hatua zitachukuliwa ili kupunguza mateso ya waathiriwa wa mzozo huo.
25. Ukraine itafanya uchaguzi ndani ya siku 100.
26. Pande zote zinazohusika katika mgogoro huu zitapata msamaha kamili kwa matendo yao wakati wa vita na kukubaliana kutotoa madai yoyote au kuzingatia malalamiko yoyote katika siku zijazo.
27. Mkataba huu utakuwa wa lazima kisheria. Utekelezaji wake utasimamiwa na kuhakikishiwa na Baraza la Amani, linaloongozwa na Rais Donald J Trump. Vikwazo vitawekwa kwa ukiukaji.
28. Pindi pande zote zitakapokubaliana na mkataba huu, usitishaji vita utaanza kutekelezwa mara tu baada ya pande zote mbili kurejea kwenye pointi zilizokubaliwa ili kuanza utekelezaji wa makubaliano.
Chanzo cha picha, EPA
Je, Ukraine imechukuliaje mapendekezo haya?
Zelensky alikutana na maafisa wa Jeshi la Marekani mjini Kyiv siku ya Alhamisi kujadili mapendekezo hayo, ambayo yametolewa na maafisa wa Marekani na Urusi bila maoni yoyote kutoka Ukraine au washirika wake wa Ulaya.
Baada ya mkutano huo, Zelenskyy alisema katika hotuba yake: “Upande wa Marekani uliwasilisha pointi za mpango wa kumaliza vita – maono yao. Nilielezea kanuni zetu muhimu. Tulikubaliana kwamba timu zetu zitafanyia kazi pointi zote.
Zelenskyy aliongeza, “Tangu siku za kwanza za vita, tumeshikilia msimamo mmoja rahisi sana: Ukraine inahitaji amani. Amani ya kweli – ambayo haitavunjwa na uvamizi wa tatu. Amani yenye heshima – yenye masharti ambayo yanaheshimu uhuru wetu na utu wa watu wa Ukraine.”
Rais wa Ukraine alisema kuwa sasa atajadili mapendekezo hayo na washirika wa Uropa wa Ukraine.
Urusi imesema nini?
Chanzo cha picha, Reuters
Katika mkutano na baraza lake la usalama siku ya Ijumaa, Bw. Putin alisema amepokea maandishi ya mpango huo.
“Hatahivyo, haijajadiliwa kwa undani nasi,” kiongozi wa Urusi alisema. Alisema hii pengine ni kwa sababu Washington ilikuwa bado haijapata makubaliano kutoka kwa Ukraine na washirika wake wa Ulaya.
Bw. Putin alisema Urusi itaridhika kuendelea kuchukua miji ya Ukraine kwa nguvu, “labda si kwa haraka tunavyopenda, lakini polepole.
Je, pendekezo hilo litamaliza vita vya Ukraine?
Wachambuzi wana shaka. “Makubaliano haya hayaendi popote – sawa na yale ya awali,” Giles alisema.
Aliiita “marudio mengine ya merry-go-round ambayo tumekuwa mara nyingi hapo awali”.
Alisema anaamini mpango huo utapokea msukumo kutoka kwa Ukraine na Ulaya, ambazo zitataka kujadili mabadiliko.