Mzozo wa Urusi–Ukraine unazidi kuleta hatari ya kupanuka: ukiukaji wa anga ya NATO, mashambulio ya droni na maombi ya makombora ya masafa marefu chapa ya Tomahawk yanajenga mjadala wa kisiasa na mizinga ya kimkakati yenye kuathiri raia.
Waziri wa Mambo ya Kigeni wa Ujerumani, Johann Wadephul, amesisitiza kuwa ni lazima kujibu ukiukaji wa anga kwa uamuzi na utulivu — akisisitiza kutoachwa kuleta kuongezeka la mzozo lakini pia kuonyesha umoja wa NATO katika kujilinda.
Matukio ya hivi karibuni yameonyesha kwamba droni za kijeshi zimeruka ndani ya anga ya Poland, na ndege za kijeshi za Poland pamoja na washirika wa NATO walizuia na kudungua baadhi ya droni hizo — tukio lililoibua taharuki ya kisera na uamuzi wa kupima mipaka ya kujilinda.
Mkutano wa kikanda wa Weimar (Ujerumani-Ufaransa-Poland) unatarajiwa kujadili jinsi ya kuchukua msimamo wa pamoja dhidi ya uvamizi wa anga na kuonyesha msaada wa pande za Ulaya kwa Ukraine, huku Waziri wa Mambo ya Nje wa Ukraine akitarajiwa kujiunga na mazungumzo hayo.
Wakati huo huo, Marekani imeanza kuangalia ombi la Ukraine la kupata makombora ya Tomahawk ya masafa marefu — kauli iliyotolewa na Makamu wa Rais JD Vance kwamba uamuzi wa mwisho uko kwa Rais, na kuonyesha uwezekano wa mabadiliko katika sera za kijeshi za Washington.
Tomahawk ni makombora yenye masafa marefu – kiasi cha kufikia maeneo ndani ya Russia — hivyo idhini ya kupelekwa kwa Ukraine ingekuwa hatua ya kimkakati ambayo Russia ingechukulia kama hatua ya kupandisha mwelekeo wa vita na kupata mwitikio mkali. Russia pia imehoji endapo Marekani itakuwa ikitoa data za kulenga ikiwa makombora yatapitishwa.
Kwa hivyo, dunia sasa inakabiliwa na chaguo gumu: kuboresha uzuiaji na ulinzi bila kuingiza mabadiliko makubwa ya kimkakati, au kuruhusu kuingia kwa silaha za masafa marefu ambazo zinaweza kusababisha majibu ya moja kwa moja kutoka Moscow.
Gharama ya kiutu ya vita inaonekana wazi: ripoti za hivi karibuni zinasema kuwa shambulio la droni la Ukraine lilisababisha moto katika nyumba karibu Moscow na kusababisha vifo vya bibi na mjukuu, tukio linaloonyesha kuwa raia wenye usioshiriki vita pia wapo hatarini.
Kwa upande mwingine, Ukraine imeripotiwa kulengwa kwa mashambulio makubwa ya droni na makombora, na mifumo ya ulinzi wa anga ya Ukraine imekuwa ikijaribu kudhibiti idadi kubwa ya mashambulio hayo, jambo linaloongeza msukumo wa Kyiv kutafuta silaha za kuweza kulenga misingi ya kimsingi ya Russia.
Tukio la Poland, ambapo ndege za NATO zilidondosha baadhi ya droni zilizoingia anga yake, limeibua mjadala wa kisheria na kiusalama kuhusu mipaka ya ulinzi — ni mara ya nadra kwa washirika wa NATO kushirikiana kuchukua hatua za kijeshi ndani ya anga ya Muungano.
Kwa hivyo, dhana ya “ukanda wa mashaka” iliyotajwa na wanasiasa inaonekana kuathiri jinsi pande zinavyojitokeza: mashambulio yasiyokuwa rasmi, uvamizi wa anga usio wazi nia, na majaribio ya kupima msimamo wa muungano wa magharibi bila kuingia kwenye vita vya moja kwa moja.
Njia ya kuepuka msongamano wa hatari inahusisha hatua tatu sambamba: kuimarisha uwezo wa kujitetea (air-defence), kuanzisha mstari wa mawasiliano wa haraka kati ya NATO, Urusi na nchi za kikanda ili kupunguza hatari ya tafrani, na kuendelea na kampeni za kisiasa za kusaka suluhu za amani.
Aidha, kutoa makombora ya Tomahawk kwa Ukraine bila vikwazo vya kutosha kuhusu jinsi yatakavyotumika kunaweza kumfanya mshirika wa Magharibi kuwa sehemu ya mzozo — swali linaloibuliwa na msimamo wa Moscow kuhusu data za kulenga na ushiriki wowote wa kijeshi wa nje.
Hatari ya kuendelea kwa vita ni ile ya kuenea kwa uchumi wa eneo, uharibifu wa miundombinu muhimu (hasa nishati), na mgogoro wa kibinadamu unaosababisha wimbi la wakimbizi ndani na nje ya mipaka — mabadiliko ambayo yataathiri Ulaya na dunia kwa ujumla.