Kamishna Mkuu wa Haki za Binadamu wa Umoja wa Mataifa, Volker Türk, ameripoti kupokea “ushuhuda wa kutisha” tangu RSF ilipoanzisha mashambulizi makubwa dhidi ya jiji hilo mnamo Oktoba 23 mwaka huu 2025. Ripoti zinaonesha kuwepo kwa “mauaji ya haraka ya watu bila hukumu, mauaji ya halaiki, ubakaji, mashambulizi dhidi ya wafanyakazi wa misaada ya kibinadamu, uporaji, utekaji nyara na uhamisho wa kulazimishwa.”
Taarifa za kamishna huyo zinakadiria kuwa idadi ya raia waliouawa au kujeruhiwa wakati wa mashambulizi ya RSF mjini humo na katika njia za kutoka jiji hilo, pamoja na siku zilizofuata baada ya jiji kuchukuliwa, inaweza kufikia mamia ya watu.
Ubakaji kwa makundi
“Ofisi yetu imepokea ushuhuda kutoka kwa watu waliokimbia El-Fasher kwa hofu kubwa na kufanikiwa kupitia safari ya kutisha hadi Tawila, takriban kilomita 70 kutoka jiji hilo. Tumepokea video na picha za kutisha zinazoonesha ukiukwaji mkubwa wa sheria za kimataifa za kibinadamu na dhuluma za wazi za haki za binadamu,” amesema leo Oktoba 31 Seif Magango, Msemaji wa OHCHR akizungumza kutoka Nairobi, Kenya wakati wa mkutano wa kawaida wa waandishi wa habari wa Umoja wa Mataifa mjini Geneva, Uswisi.
OHCHR pia imethibitisha mauaji ya wafanyakazi wa misaada ya kibinadamu na wajitoleaji wa ndani waliokuwa wakisaidia jamii zilizo hatarini El-Fasher. Takribani wafanyakazi wawili wa misaada wa ndani waliuawa mjini humo Oktoba 27, huku madaktari watatu wakiripotiwa kushikiliwa na wapiganaji wa RSF.
Umoja wa Mataifa pia umepokea ripoti za kutisha za ukatili wa kingono. Takribani wanawake 25 walibakwa kwa zamu (kwa makundi) wakati wapiganaji wa RSF walipoingia katika kambi ya wakimbizi wa ndani karibu na Chuo Kikuu cha El-Fasher.
“Mashahidi wamethibitisha kuwa wanachama wa RSF waliwachagua wanawake na wasichana na kuwabaka, huku wakilazimisha familia takriban 100 kuondoka eneo hilo kwa risasi na vitisho,” ameeleza Bwana Magango.
Uhalifu wa Vita El-Fasher na Kordofan Kaskazini
Katika Kordofan Kaskazini, ripoti zinaonesha ukiukwaji mkubwa uliofanywa wakati wa kuchukuliwa kwa mji wa Bara na wapiganaji wa RSF, ikiwemo madai ya kuuawa kwa risasi bila hukumu wahudumu wa kujitolea watano wa Msalaba Mwekundu.
Umoja wa Mataifa unakadiria kuwa raia 50 waliuawa mnamo au karibu na Oktoba 26 wengine wakati wa mapigano, na wengine wakiuawa kwa madai ya kuunga mkono Jeshi la Sudan (SAF).
“Ripoti hizi za hivi karibuni za ukiukwaji mkubwa zinaweza kuhesabiwa kama uhalifu wa vita chini ya sheria za kimataifa, ndani na kandokando ya El-Fasher na Bara,” amesema msemaji huyo, akitoa wito wa kufanyika uchunguzi huru na wa wazi kuhusu ukiukwaji wote wa sheria za kimataifa.
Mamilioni wamekosa huduma za afya
Kwa upande wake, Shirika la Umoja wa Mataifa la Afya Duniani (WHO) limeitaka jumuiya ya kimataifa kutowatelekeza watu wa Sudan katika “kipindi hiki chenye giza sana,” kwani mamilioni bado hawana huduma za afya kutokana na mashambulizi yasiyokoma dhidi ya miundombinu ya afya.
Mfano wa hali hii mbaya ni mauaji ya wagonjwa zaidi ya 460 na familia zao katika hospitali ya El-Fasher Jumanne iliyopita.
Tangu kuanza kwa vita mnamo Aprili 2023, WHO imerekodi mashambulizi 189 dhidi ya vituo vya afya nchini Sudan, yaliyosababisha vifo 1,670 na majeruhi 419. Asilimia 86 ya vifo hivyo vimetokea mwaka huu, ikionyesha kuwa mashambulizi yanazidi kuwa hatari zaidi.
Takwimu za karibuni za WHO (Julai 2025) zinaonyesha kuwa chini ya nusu ya vituo vya afya nchini humo vinafanya kazi kikamilifu, asilimia 12 vinafanya kazi kwa sehemu, na 40 havifanyi kazi kabisa.
Malori ya misaada yanasubiri ufunguzi wa njia
“Katika majimbo ya Darfur na Kordofan, hali ni mbaya zaidi ukosefu wa usalama na upungufu wa vifaa vimesababisha kuvurugika kwa huduma. Watu wanakufa kwa kukosa huduma za msingi za afya na dawa,” amesema Dkt. Teresa Zakaria, Mkuu wa Operesheni za Kibinadamu wa WHO.
Kwa sasa, timu za WHO zinajitahidi kudumisha huduma za afya, hasa katika maeneo kama Tawila, ambako watu wanaokimbia El-Fasher wanaendelea kuwasili. Shirika hilo linapeleka dawa za dharura na vifaa, vikiwemo vya matibabu ya kipindupindu, huduma za afya ya mama na mtoto, na matibabu ya utapiamlo mkali.
Zaidi ya hayo, malori ya WHO yako tayari kama sehemu ya msafara wa kibinadamu wa Umoja wa Mataifa unaobeba chakula, dawa na vifaa muhimu vya matibabu kuelekea El-Fasher mara tu ufikiaji utakaporuhusiwa.