Ripoti mpya ya Umoja wa Mataifa imefichua vipengele vipya vya athari za kutisha za vita vya Gaza. Umoja wa Mataifa umetangaza kuwa vita vya utawala wa Kizayuni huko Gaza vimeunda shimo la kutisha na kwamba ujenzi mpya wa ukanda huu utahitaji kwa uchache dola bilioni 70 na muda wa miongo kadhaa, takwimu zinazodhihirisha wazi kina cha janga hili.
Shirika la Biashara na Maendeleo la Umoja wa Mataifa katika ripoti yake mpya limeeleza kuwa operesheni za kijeshi za utawala wa Kizayuni wa Israel “kwa kiwango kikubwa zimepunguza nguzo zote muhimu za maisha ya binadamu” na kwamba idadi ya watu milioni 2.3 waliobaki Gaza wanakabiliwa na “umaskini mkubwa wa aina mbali mbali.” Ripoti hiyo imebainisha kuwa uchumi wa Gaza kati ya miaka 2023 na 2024 umepungua kwa asilimia 87. Mapato ya kila mtu yameshuka hadi dola 161 kwa mwaka, kiwango kilicho miongoni mwa viwango vya chini zaidi duniani. Ripoti ya Umoja wa Mataifa inatabiri mustakabali mbaya na kusema kuwa “hata kwa msaada mkubwa, kuboresha kiwango cha pato la taifa na kukifikisha katika hali ya kabla ya Oktoba 2023 kunaweza kuchukua miongo kadhaa.” Shirika la Chakula Duniani (WFP) katika ripoti yake ya hivi karibuni limeeleza kuwa familia nyingi za Gaza haziwezi tena kununua bidhaa za msingi za chakula. Shirika hilo limesema kuwa hata baada ya bei kupungua sana katika wiki za hivi karibuni, lakini kiwango cha ulaji chakula cha kila siku bado kiko chini sana kuliko kabla ya vita.
Makubaliano ya kusitisha mapigano kati ya utawala wa Israel na Harakati ya Kiislamu ya Kupigania Ukombozi wa Palestina, Hamas, yaliyosimamiwa na Marekani yalianza kutekelezwa mwezi Oktoba baada ya miaka miwili ya mauaji ya kimbari yaliyoendeshwa na Israel dhidi ya Wapalestina wa Gaza. Ingawa mapatano yamekuwa yakikiukwa mara kwa mara na utawala haramu wa Israel, lakini bado yanaendelea kutekelezwa. Wizara ya Afya ya Gaza siku ya Jumatatu ilitangaza kuwa tangu kuanza usitishaji mapigano, kwa uchache Wapalestina 342 wameuawa shahidi.
Ripoti mpya ya Umoja wa Mataifa kuhusu vita vya Gaza inatoa taswira ya kutisha ya kiwango cha uharibifu na athari za kibinadamu za mzozo huu. Katika ripoti hiyo, Gaza imeelezewa kama “janga lililotengenezwa na mikono ya binadamu”; kauli inayodhihirisha kuwa mgogoro wa sasa si matokeo ya majanga ya kiasili bali ni matokeo ya moja kwa moja ya hatua za kijeshi na kisiasa za Israel.
Sababu za hali hii zinaweza kuchunguzwa katika mihimili kadhaa. Kwanza, operesheni za kijeshi za Israel ambazo kwa kiwango kikubwa zimeharibu miundombinu muhimu ya Gaza. Hospitali, shule, mitandao ya maji na umeme na hata vituo vya huduma za umma vimekuwa shabaha ya mashambulizi ya Israel na hali hii imepunguza kila nguzo ya maisha. Pili, mzingiro wa muda mrefu na vizuizi vikali vya kuingia kwa bidhaa na uhamaji wa watu, ambavyo vimelemaza uchumi wa ndani na kuondoa uwezo wa kujenga upya au hata kukidhi mahitaji ya msingi ya watu. Tatu, sera za ujenzi wa makazi ya walowezi haramu wa Kizayuni na kupanua unyakuzi wa ardhi za Palestina ambazo si tu zimetoa mashinikizo dhidi ya Ukingo wa Magharibi bali pia zimeondoa matumaini ya maendeleo endelevu.
Athari za hali hii ni pana sana. Kwa mujibu wa ripoti, uchumi wa Gaza katika miaka 2023 na 2024 umepungua kwa zaidi ya asilimia 87 na mapato ya kila mtu yameshuka hadi dola 161; kiwango kinachoiweka Gaza miongoni mwa maeneo maskini zaidi duniani. Kupungua huku kwa kasi kunamaanisha kuporomoka kwa soko la ajira, kufutwa nafasi za kazi na utegemezi kamili wa watu kwa misaada ya kibinadamu. Aidha, idadi ya watu milioni 2.3 wa Gaza wanakabiliwa na umaskini wa pande kadhaa; yaani si tu kwamba hawana mapato ya kutosha, bali pia upatikanaji wa elimu, afya, makazi na usalama wa chakula umepunguzwa sana.
Kwa mtazamo wa kijamii, mgogoro huu umesababisha kuenea kwa hali ya kukata tamaa na kutokuwa na utulivu. Vijana ambao walipaswa kuwa injini ya maendeleo sasa wanakabiliwa na ukosefu mkubwa wa ajira na mustakabali usioeleweka. Familia zimevurugika na uhamaji wa lazima au uhamaji wa ndani umekuwa jambo la kawaida. Kwa kiwango cha kisaikolojia, uzoefu wa kudumu wa vita na uharibifu umeacha athari kubwa kwa afya ya kiroho ya watu na kuimarisha matatizo ya kijamii.
Athari za kikanda pia ni za kuzingatiwa. Kuangamia kwa uchumi wa Gaza na mashinikizo dhidi ya Ukingo wa Magharibi kunaweza kuunda wimbi jipya la kutokuwa na utulivu wa kisiasa Asia Magharibi. Kuongezeka kwa umaskini na kunyimwa Wapalestina haki zao kutachochea ukuaji wa misimamo mikali na vurugu, jambo ambalo si tu linatishia Wapalestina bali pia usalama wa eneo zima. Vilevile, gharama kubwa za ujenzi mpya zitakuwa mzigo mkubwa wa kifedha kwa jamii ya kimataifa na zitahitaji ushirikiano mpana wa kimataifa.
Ripoti ya Umoja wa Mataifa kwa hakika ni hati inayofichua jinai zisizo na mfano wake za Israel, kibinadamu, kiuchumi na kijamii. Ripoti hii si tu ni onyo kwa jamii ya kimataifa bali pia ni mwito wa kuchukuliwa hatua za haraka za kukomesha mzingiro, kusitisha operesheni za kijeshi na kuanzisha mchakato wa ujenzi upya. Ikiwa hatua hizi hazitachukuliwa haraka, Gaza inaweza kubaki katika hali mbaya kwa miongo kadhaa na mgogoro wake wa kibinadamu ukawa miongoni mwa majanga marefu na makubwa zaidi ya kisasa.
Ripoti hii inaonyesha kuwa vita vya Gaza si tu ni mzozo wa kijeshi, bali ni mradi wa Kizayuni unaolenga misingi ya maisha ya binadamu na bila shaka athari zake zitavuka mipaka ya Palestina. Ni kwa mashinikizo ya kimataifa, msaada mkubwa wa kifedha na dhamira ya kisiasa pekee ndipo tunaweza kutumaini kuwa “janga hili lililotengenezwa na mikono ya binadamu” siku moja litabadilika tena kuwa ardhi inayoweza kuishi wanadamu.”