Kenya imejitokeza kama moja ya masoko yenye vikwazo vingi zaidi miongoni mwa nchi zinazolinganishwa nayo, hali inayoibua wasiwasi kwa wadau wa uchumi na sekta binafsi.
Kwa mujibu wa ripoti ya Benki ya Dunia, taifa hili limeonekana kuwa na mazingira ya kibiashara yanayokwamisha ushindani, ubunifu, na ukuaji wa biashara.
Moja ya sababu kuu zinazoifanya Kenya kuonekana kuwa soko lenye vikwazo ni uwepo wa kanuni ngumu na taratibu nyingi zinazohusiana na usajili na uendeshaji wa biashara. Biashara nyingi ndogo na za kati zinaripoti kuwa mchakato wa kupata leseni, vibali, na kufuata masharti ya serikali, unachukua muda mrefu na gharama kubwa.
Hali hii imewafanya wafanyabiashara wengi kuhisi kukosa ushindani dhidi ya makampuni makubwa yanayoweza kumudu gharama hizo au yanayopata uungwaji mkono wa kisera.
Sera na mashirika yenye nguvu
Kulingana na ripoti ya Benki ya Dunia mazingira haya hufanya iwe vigumu kwa mashirika binafsi kuingia kwenye soko la Kenya, na wale walioko humo hupata ugumu wa kushindana na kukua.
Zaidi ya hayo, uingiliaji mkubwa wa mashirika ya umma katika sekta mbalimbali za kiuchumi unatajwa kuzima ubunifu na kusababisha ukosefu wa nafasi kwa sekta binafsi kushamiri. Makampuni yanayounga mkono serikali mara nyingi yanaendesha shughuli zao bila uwajibikaji mkubwa.
Kadhalika, wawekezaji wa kigeni pia hukumbana na vikwazo vingi vya umiliki, vikwazo vya ushuru na kibiashara hali inayowanyima fursa ya ushindani. Benki ya Dunia inasema iwapo serikali itafanya mageuzi ya kina ili kupunguza vikwazo, itakuwa hatua muhimu kwa uchumi kiasi cha kuunda ajira laki nne (400,000) kila mwaka.
Changamoto za kodi
Ripoti hii inatolewa wakati wamiliki wengi wa biashara wanaendelea kufunga biashara zao. Takwimu rasmi kutoka Ofisi ya Taifa ya Takwimu (KNBS) zinaonyesha ongezeko la asilimia 24.3 la kampuni zilizowasilisha maombi ya kufunga katika mwaka ulioishia Juni 2025.
Wafanyabiashara wengi wanasema kuwa hata wanapofanikiwa kuingia sokoni, changamoto za kodi, ushindani usio sawa kutoka kwa makampuni yenye ushawishi, pamoja na ukosefu wa mikopo nafuu hufanya kuwa vigumu kukuza au hata kudumisha biashara.
Ingawa Benki ya Dunia inasema uchumi wa Kenya una uwezo wa ukuaji (kwa asilimia 4.9) kutokana na kushamiri kwa sekta ya ujenzi. Aidha sekta kama ujenzi, kilimo, teknolojia, na huduma zimeonyesha ishara za ukuaji unaoweza kuchochea ajira, kuongeza mapato ya nchi na kuongeza ushindani wa Kenya kimataifa.
Lakini bado Benki ya Dunia ina wasiwasi kuhusu athari mbaya zinazoweza kutokea kutokana na kumalizika kwa sheria iliyopitishwa na Marekani ya makubaliano ya Ukuaji na Fursa kwa Afrika, AGOA, na juhudi za ndani za kuongeza uwiano wa fedha.