‘Je, kutakuwa na vita?’ Kwa nini unajimu umeongezeka kote duniani?

Mmoja wa wanajimu hao, katika video iliyotolewa siku moja baada ya shambulio la Marekani dhidi ya Iran, anasema: “Donald Trump ana mstari wa kushuka wa Uranus nchini Iran, unaoonyesha uhusiano wa wasiwasi.” Mwingine anatabiri siku hiyo hiyo kwamba Iran itafanya mashambulizi ya kulipiza kisasi Julai 1 au 2.

Ukweli kwamba utabiri kama huo mara nyingi hugeuka kuwa sio sawa haujapunguza usambazaji wa aina hii ya yaliyomo au mahitaji yake.

Katika kipindi cha miaka mitano iliyopita, data ya Google Trends inaonyesha kuwa utafutaji wa maneno kama vile “horoscope” na “vita” umeongezeka kwa kiasi kikubwa wakati wa kuanza kwa janga la Covid mnamo Februari 2020, mwanzo wa vita vya Urusi na Ukraine mnamo Februari 2022, mzozo wa India na Pakistan juu ya Kashmir Mei mwaka huu, na mashambulio ya Marekani dhidi ya Iranimwishoni mwa Juni.

Raia mmoja wa Iran anayeishi London aliniambia kwamba wakati mabomu yalipokuwa yakianguka juu ya Tehran wakati wa Vita vya Juni, aliwasiliana na mnajimu, na dada yake huko Iran alifanya vivyo hivyo, akitafuta kufarijiwa na kuona mustakabali wa nchi hiyo.

Wakati maneno kama vile horoscope na Vita yalisheheni katika Google watumiaji nchini India na Amerika Kaskazini walionyesha viwango vya juu vya kutaka kujua kinachoendelea.

Lakini Dk. Gillian Watts, profesa msaidizi katika Chuo Kikuu cha Waterloo huko Canada na mtaalamu wa sosholojia ya utamaduni na dini, anasema kutumia unajimu kuelewa “masuala makubwa ya kijiografia na kisiasa ni wazo baya.”

Anasema kwamba “karibu kimsingi” hakuna ushahidi wa kuthibitisha ufanisi wake.

Eliza Kelly, mnajimu anayeishi New York, anakaribisha umakini mkubwa kwa uwanja wake, lakini anasema ana wasiwasi kuhusu vipengele vya maadili vya baadhi ya maudhui yanayoshirikiwa kwenye mitandao ya kijamii.

“Inapokuja kwa masuala nyeti kama kutabiri shambulio la nyuklia au Vita vya Tatu vya Dunia vitatokea, kutoa video ya sekunde 90 labda sio njia ya kimaadili zaidi ya kuzungumza juu ya masuala kama haya,” aliniambia.

Anasema video kama hizo huvutia watu kwa sababu ya tabia zao za utata na uchochezi.

“Unapoweka uaminifu wako kwenye utabiri wa ujasiri kama huu, unacheza mchezo hatari,” Kelly anasema. “Aina hiyo ya unajimu sio kitu ambacho ningependelea.”

Hata hivyo, ameona nia inayoongezeka ya kusoma nyota ili kuelezea matukio ya kisiasa.

Hili lilidhihirika kwa mara ya kwanza kwake usiku wa uchaguzi mwaka 2016, wakati Trump aliposhinda urais dhidi ya Hillary Clinton.

Alikuwa kwenye tafrija ya kutazama matokeo, na waalikwa walibaki kwenye skrini ya runinga walipoona matokeo ya uchaguzi ya New York Times yakienda kinyume na utabiri.

Janga la uviko lilikuwa hatua nyingine tofauti, wakati watu wengi walikuwa wakitafuta majibu katika hali ambazo hazijawahi kutokea na zisizo na uhakika.

Ilikuwa katika kipindi hiki ambapo Cassie Leventhal aligeukia unajimu kwa ishara za wimbi linalofuata la milipuko hiyo. Wakati huo, wazazi wake wote wawili walikuwa wakiugua saratani na wakiendelea na matibabu.

Ushauri wake kwa wazazi wake uliendana na ule wa mamlaka ya afya, lakini anasema alitumia nafasi za sayari kama mwongozo wa kuwaambia wazazi wake wakati wa kuwa macho zaidi na kuchukua tahadhari zaidi.

Nilipomweleza suala la kwamba unajimu hauna msingi wa kisayansi, alieleza maoni yake hivi: “Ni kama kitu ulicho nacho kwenye kisanduku chako cha vifaa ambacho unakitoa unapotaka kuelewa zaidi hali fulani.”

Aliniambia kwamba kuelewa siasa za Marekani pia kulitumia unajimu “kwa wengine

“Kitaalamu, inaweza kusemwa kwamba unajimu una kipengele cha kiroho, na hata kinachowezekana cha kidini,” asema Dk. Watts.

“Watu wanaogeukia unajimu angalau wana dhana kwamba kuna aina fulani ya mpangilio mkuu wa ulimwengu unaoathiri maisha yao ya kibinafsi kwa njia yenye maana,” aeleza.

Hata hivyo, mbinu za unajimu zinaonekana kutofautiana katika sehemu mbalimbali za dunia.

Huko India, watu wengi huchukulia unajimu kwa umakini na kwa usawa. Kwa mfano, “kuoanisha nyota” hufanywa sana katika ndoa, njia ambayo utangamano wa wanandoa kwa ndoa hupimwa, na maoni ya mnajimu yanaweza kuamua ikiwa familia zinaamua kuendelea na sherehe au la.

Tofauti na hilo, Dkt. Watts anasema kwamba katika nchi za Magharibi, unajimu unatumiwa kwa njia ambayo kila mtu anaweza kufasiria kulingana na maoni na fasiri yake.

“Watu wanaporejelea nyota, kwa kawaida hufanya hivyo kwa njia iliyo wazi na inayobadilika,” anaongeza. “Watu wanaweza kusoma utabiri wao au chati na kujiamulia wenyewe jinsi wanavyouchukulia kwa uzito. Mbinu hii inatoa mfumo wa jumla wa mwelekeo, lakini sio lazima.”

Licha ya vichwa vya habari kuashiria kuongezeka kwa umaarufu wa unajimu katika nchi za Magharibi, data kutoka Kituo cha Utafiti cha Pew zinaonyesha kuwa idadi ya watu wanaoutumia nchini Marekani haijaongezeka wala kupungua.

Kati ya 2017 na 2024, karibu asilimia 27 ya Wamarekani walisema wanaamini katika unajimu.

Kwa hivyo kwa nini kuna maoni kwamba imani katika unajimu inaongezeka, wakati data inasema vinginevyo?

Dk Watts anahoji kuwa hapo awali, dini na mambo ya kiroho hazikuwa mada ambazo zingeweza kujadiliwa kwa kawaida hadharani au kwenye vyombo vya habari, lakini kuchaguliwa kwa Trump kuwa rais wa Marekani mwaka 2016 kulileta “mabadiliko makubwa katika nyanja ya kisiasa”.

“Leo tunazungumza juu ya mambo ambayo hatukufikiria tunaweza kuyatolea maoni hapo awali,” anasema. “Ndio maana watu sasa wako vizuri zaidi na wazi juu ya ushauri wa unajimu.”

Kwa watu wengi, unajimu unaweza kutoa burudani, kitulizo, au mwongozo, asema Dkt. Watts. Matukio ya kimataifa ni magumu sana hata wataalam hawawezi kuelewa kila kitu. Lakini anaamini kutumia unajimu kuelewa mizozo kunahatarisha mgawanyiko zaidi katika ulimwengu wetu uliogawanyika.