Singida. Kuna matukio ambayo ukisikiliza kiini cha mauaji unaweza kujiuliza maswali mengi bila majibu. Hii haina tofauti na tukio la Emmanuel Mpinga kumuua mkewe Jesca Nansongelya mwenye mtoto wa miezi tisa, kisa alimkuta na simu janja.
Baada ya kumkuta mkewe, akiwa na simu aina ya Tecno wakati alishamkataza kuwa na simu, alianza kumwadhibu kuanzia saa 9:00 alasiri hadi saa 2:00 usiku, lakini akawa anampumzisha kwa muda ili akamnyonyeshe mtoto.
Tukio hili ambalo ni kielelezo cha migogoro ya kifamilia baina ya wenza, lilitokea Machi 13, 2023 eneo la Ishenga, Kijiji cha Kinyangiri, wilayani Mkalama mkoani Singida. Baada ya mauaji, mume alitokomea kusikojulikana na kukamatwa miezi tisa baadaye.
Jaji Evaristo Longopa wa Mahakama Kuu, Masjala Ndogo Dodoma, Novemba 26, 2025 alimhukumu kifungo cha miaka 15 jela, muda aliosema unatosha kumpa funzo.
Kwa mujibu wa mwenendo wa shauri hilo, siku ya tukio mshtakiwa alirudi nyumbani akamkuta mkewe anafua nguo akiwa na simu ya kiganjani aina ya Tecno, kitendo kilichomuudhi kwa kuwa alishamkataza kuwa na simu.
Kukazuka ugomvi baina ya mke na mume, hivyo mwanamume alichukua fimbo na rungu akaanza kumwadhibu mkewe kwa kipindi kirefu kuanzia saa 9:00 alasiri hadi saa 2:00 usiku, akimpa pumziko kwa ajili ya kumnyonyesha mtoto wao.
Kumbukumbu za ushahidi zinaonyesha saa 2:00 usiku, mshtakiwa alimnyonga mkewe shingoni hadi alipoona yuko kimya, ndipo akatorokea kusikojulikana hadi Desemba 14, 2023 alipokamatwa na kufikishwa kortini kwa mauaji.
Baada ya kusomewa shtaka la kuua kwa kukusudia, aliomba kukiri kosa dogo la kuua bila kukusudia. Mahakama ikamtia hatiani kwa kosa hilo.
Jamhuri iliiomba mahakama mshtakiwa apewe adhabu kali lakini katika maombolezo yake akaomba adhabu iwe ndogo.
Kwa nini adhabu kali
Wakili wa Serikali, Erick Mabagala alisema ingawa ni mkosaji wa kwanza, anaomba apewe adhabu kali ili iwe fundisho kwake na wengine wenye nia ya kutenda kosa kama hilo.
Wakili Mabagala alisema ombi hilo ni kwa sababu mshtakiwa alitumia nguvu iliyopitiliza kumwadhibu mkewe. Pia, muda mrefu alioutumia kumwadhibu kutoka saa 9:00 alasiri hadi saa 2:00 usiku alipoamua kumnyonga shingo.
Alisema silaha aliyoitumia ambayo ni fimbo na rungu haikuwa na ulazima, akieleza matumizi ya silaha katika shauri la kuua bila kukusudia, linaangukia katika kiwango cha juu cha kosa la kuua bila kukusudia.
Wakili huyo alijenga hoja kuwa, mshtakiwa alimpiga mkewe maeneo mbalimbali ya mwili, ikiwamo kichwani, hivyo kufanya kuua bila kukusudia kuwe kwa kiwango cha juu na marehemu (mkewe) aliumia na kuteseka hadi umauti ulipomfika.
Alieleza kuwa mshtakiwa hakujutia kosa kwa sababu hakuchukua hatua yoyote na ilikuwa ni ukatili wa kijinsia kwa kuwa alimshambulia mkewe mbele ya watoto na kutoa picha kwao, kuwa ni sahihi kutenda jambo hilo.
Mabagala aliendelea kujenga hoja kuwa, hata baada ya kutenda kosa hilo, alitoroka kwenda kusikojulikana kwa miezi tisa kuanzia Machi 2023 hadi Desemba 2023, hivyo inaonyesha mshtakiwa hakujutia kosa alilotenda.
Hoja nyingine ni kuwa mshtakiwa amesababisha familia, watoto na jamii kumpoteza mpendwa wao na kusababisha nguvu kazi ya Taifa kupotea kwa kuwa marehemu (mkewe) alikuwa mchapakazi katika kutafuta maisha.
Alivyoomboleza
Wakili wa kujitegemea, Salma Mussa aliyemtetea mshitakiwa, aliiomba mahakama kumpa adhabu ndogo kwa kuegemea vigezo kadhaa, ikiwamo kuwa mkosaji wa mara ya kwanza na hana rekodi ya makosa mengine.
Hoja nyingine ni kuwa, marehemu alikuwa mke wa mshtakiwa na kuna watoto na wazazi ambao wamebaki wanaohitaji matunzo.
Aliomboleza akisema mshtakiwa ndiye mzazi pekee aliyebakia na anayetegemewa na familia.
Aliiomba mahakama izingatie muda ambao mshtakiwa amekaa mahabusu gerezani wa miaka miwili na kwamba, anajutia matendo yake na kifo cha mkewe kitamsumbua katika maisha yake yote.
Alisema mshtakiwa alitoa ushirikiano tangu siku ya kwanza alipokamatwa kwa kukiri polisi na mahakamani, kitendo ambacho kimesaidia kuepusha gharama ambazo zingeingiwa na mhimili wa Mahakama katika usikilizwaji wa shauri hilo.
Wakili huyo alisema silaha iliyotumika kumuadhibu ambayo ni fimbo, hutumika pia kuadhibu watoto ambao wanapendwa na wazazi wao na kwamba, ni kwa bahati mbaya fimbo iliyokuwa kwa ajili ya kuadhibu, imesababisha kifo.
Alihitimisha kwa kusema kulikuwa na joto la kimapenzi baina ya mshtakiwa na marehemu (mkewe) ndiyo maana alimkataza kutumia simu lakini siku ya tukio alimkuta akiitumia, jambo lililomkasirisha mshtakiwa.
Uamuzi wa Jaji
Baada ya kusikiliza hoja za pande zote mbili, Jaji Longopa katika uamuzi uliopakiwa kwenye tovuti ya mahakama jana Novemba 28, 2025 amesema kifungu cha 198 cha Sheria ya Kanuni ya Adhabu, adhabu inaweza kuwa kifungo cha maisha kwa kosa hilo.
Hata hivyo, amesema katika mamlaka ya mahakama, imepewa utashi wa kutoa adhabu ambayo siyo ya juu kama kifungu hicho kilivyoweka adhabu ya juu, kuwa ni kifungo cha maisha.
Hivyo, mahakama inaweza kutoa adhabu ya chini kulingana na uamuzi wa kesi mbalimbali, akitoa mfano wa kesi ya rufaa namba 470 ya mwaka 2015 kati ya Nyamhanga Magesa dhidi ya Jamhuri, ambayo ilitoa mamlaka kwa mahakama.
“Ikiwa huo ndiyo msimamo wa kisheria, adhabu ya kifungo cha maisha kwa kosa la kuua bila kukusudia ni adhabu ya juu na siyo adhabu pekee. Hivyo, mahakama itatumia mwongozo wa 2023 katika kutoa adhabu,” amesema.
Amesema mwongozo huo unatoa adhabu kwa kosa la kuua bila kukusudia kwa kuegemea vigezo vitatu ambavyo ni mauaji ya bila kukusudia yaliyofanyika kwa kutumia silaha ya hatari au kutokana na ugomvi wa kifamilia.
Kulingana na kanuni hiyo, mauaji ya kukusudia ya kiwango cha juu, mkosaji anaweza kuhukumiwa kifungo cha kati ya miaka 10 na kifungo cha maisha na kwamba, mahakama katika kutoa adhabu, imezingatia maombolezo.
Kwamba ni mkosaji wa mara ya kwanza na hana kumbukumbu za nyuma za uhalifu, alikiri kosa la kuua bila kukusudia siku ya kwanza tu kesi hiyo ilipopangwa kusikilizwa na maombolezo mengine yaliyotolewa na upande wa utetezi.
“Ni kwa msingi huo, hawezi kupewa adhabu ya juu ya kifungo cha maisha,” amesema Jaji Longopa wakati akichambua aina ya adhabu anayostahili mshtakiwa.
Hata hivyo, amesema kwa namna kosa hilo lilivyotendeka, kumshambulia marehemu (mkewe) kuanzia saa 9:00 alasiri hadi saa 2:00 usiku na kumpa tu nafasi ya kunyonyesha, tena mbele ya watoto na kumpiga inahitaji adhabu kali.
Zaidi ya hayo, amesema kitendo cha kutoroka kwa muda wa miezi tisa hadi alipokamatwa kinaonyesha mshtakiwa alifanya hilo ili kusababisha haki isitendeke, hivyo hastahili kupata adhabu ya chini ambayo ni kifungo cha miaka 10 jela.
Jaji amesema matukio yote yaliyotokea yanailazimisha mahakama kutoa adhabu ya kifungo cha miaka 15 gerezani ili kumpa funzo mshtakiwa asije akatenda tena kosa la aina hiyo na kwamba, kifungo hicho ndicho anastahili.