Ingawa kiwango cha ukeketaji nchini Kenya kimepungua kwa nusu katika kipindi cha miaka 20 iliyopita ,kutoka zaidi ya asilimia 30 mwaka 2002 hadi asilimia 15 mwaka 2022, bado maelfu ya wasichana kila mwaka wanakabiliwa na ukiukaji huu wa haki za binadamu wenye maumivu na hatari kwa maisha yao.
Patrick Ngigi, mwanzilishi wa Misheni inayoungwa mkono na UNFPA yenye maono ya nafasi salama kwa wanawake na wasichana.
Licha ya marufuku ya kitaifa iliyowekwa mwaka 2011, ukeketaji bado unaendelea hasa katika jamii za vijijini. Kwa msaada kutoka Shirika la Umoja wa Mataifa la idadi ya watu na afya ya uzazi na haki ya kijinsia (UNFPA) na Mission with a Vision imetoa makazi salama kwa wasichana wanaokimbia ukeketaji, ndoa za utotoni, na aina nyingine za ukatili wa kijinsia.
“Mwaka 1997, nilikuwa mkuu wa shule wakati msichana mmoja alinijia akiomba msaada ili asiolewe kwa lazima, nilimpeleka nyumbani kwa mama yangu kwa sababu wakati huo hakukuwa na kituo chochote cha uokoaji ndipo Mission with a Vision ilipoanza,” anakumbuka Bw. Ngigi
Kwa sasa, kituo hicho kimekua na kina uwezo wa kuhifadhi hadi wasichana 120 katika vituo viwili vinavyoungwa mkono na UNFPA.
Hadithi za Uvumilivu na Ujasiri
Kwa waathirika na wale walio hatarini kukeketwa, vituo kama hivi ni nguzo muhimu ya usalama, matumaini, na mwanzo mpya. Wasichana wengi wanaofika Mission with a Vision hubeba majeraha makubwa ya kimwili na makovu ya hisia
Esther Kulet, aliyenusurika akiungwa mkono na UNFPA kupitia Mission with a Vision, anasimulia safari yake wakati akijiandaa kuhitimu kama daktari wa mifugo.
Esther Kulet, aliyekimbia nyumbani akiwa na umri wa miaka 14 ili kuepuka kukeketwa, amesema kuwa, familia yake haikufurahia uamuzi wake wa kukimbia kwa sababu watu kijijini walizungumza sana, wakisema amewaaibisha.
Alikaa katika kituo hicho hadi alipomaliza shule na kujiunga na chuo kikuu. Sasa akiwa na miaka 22, amehitimu na ni daktari wa mifugo mwenye taaluma.
Kwa miaka mingi, Mission with a Vision imewasaidia zaidi ya wasichana 3,200 waliokimbia ukeketaji, ndoa za utotoni, ubakaji, na aina nyingine za ukatili wa kijinsia. Mbali na usalama pia hupata elimu, mafunzo ya ufundi na ushauri nasaha.
Wasichana ambao hawawezi kurudi shuleni kutokana na ujauzito wa mapema hufundishwa stadi za kazi kama ushonaji na upambaji wa nywele , jambo linalowapa uwezo wa kujitegemea tena kwa heshima.
“Nilimpoteza mama nikiwa mdogo na nikaenda kufanya kazi kama mfanyakazi wa ndani. Nilitendewa vibaya sana, nilifanya kazi saa 24 kwa siku. Nilifikiri kujiua ndiyo suluhisho pekee.” Maryanne, mwenye umri wa miaka 23, amekumbuka maisha magumu ya utotoni.
Maryanne, mnusura wa GBV aliyeungwa mkono na “Mission with a Vision”, anachangia kazi ya shamba na ana jukumu muhimu katika kusaidia wasichana wengine kwenye makazi.
Ameeleza kuwa alipofika Mission with a Vision, maisha yake yalianza kubadilika, kwa sababu alipata mtu aliyemwelewa na sasa anafanya kazi kama mlezi na ,mshauri kwa wasichana wengine. Anawasisitia wasichana wasikate tamaa kwamba hakuna lisilowezekana duniani.
Sasa, Maryanne analea wasichana takribani 20, wanakula pamoja, kuimba, na kucheza. Kila Krismasi wanachinja mbuzi, wanapika chapati na kabichi, tunacheza na kufurahi. Amesema wanahisi wako nyumbani na hilo ndilo jambo bora zaidi.
Wito wa kuanzishwa kwa vituo zaidi
Ripoti ya Generation Equality Secretariat ya Kenya (2022) imeaonesha kuwa nchi ina vituo binafsi 54 vya hifadhi na uokoaji wa waathirika wa ukatili wa kijinsia, lakini vipo katika kaunti 18 pekee kati ya 47. Ukosefu wa fedha unavifanya vituo vingi kuwa hatarini kufungwa, hivyo kuwaacha waathirika bila makazi ya muda, ushauri, au msaada wa kisheria.
“Wasichana wengi huja kituoni wakitafuta msaada, wakati mmoja tulimtuma msichana shule, akarudi akiwa na wasichana 11 waliokuwa wanakimbia ukeketaji. Hatukuwa na uwezo wa kuwakataa.” Amesema Bw. Ngigi.
Kituo pia hupokea wasichana kutoka kaunti Jirani ambazo hazina vituo vya hifadhi vinavyofanya kazi.
Jamii zinabadilika
Kwa msaada wa ufadhili kutoka Norway, UNFPA imeisaidia Mission with a Vision kupanua mpango wake wa mafunzo ya stadi za maisha na kuipatia vifaa muhimu kama magodoro na vifaa vya kulala. Ufadhili huo pia umewezesha kituo kufanya kampeni za uelimishaji jamii kubadili mitazamo na tamaduni potofu zinazoendeleza ukeketaji, ndoa za utotoni, na ukatili wa kijinsi
Katika nafasi salama, wanawake wachanga hujifunza kuoka mikate na ujuzi mwingine wa ufundi unaowasaidia kujenga kujiamini na kujitegemea kiuchumi.
Matokeo ya kampeni hii yameonekana wazi.
Katika Kaunti ya Narok, zaidi ya nusu ya wasichana wanakeketwa, hasa miongoni mwa jamii ya wamaasai. Lakini katika kijiji kimoja cha wamaasai, mhudumu aliyehitimu kutoka Mission with a Vision amerudi kuzungumza na wazee waliokuwa wakipinga mabadiliko. Wazee hao sasa wameomba kituo kipokee wasichana wanaohitaji msaada.
“Huwezi kupigana na tamaduni kwa bunduki, unaweza kuzipinga kwa kubadili fikra, wasichana wanapofanikiwa, jamii nzima hubadilika.” amesema Bw. Ngigi
Kituo pia kinahimiza usuluhishi wa kifamilia pale inapowezekana. Kupitia mazungumzo ya makini, wasichana wengi wameunganishwa tena na familia zao kwa usalama zaidi na mazingira yenye msaada.
“Ukeketaji si jambo jema. Unawafanya wasichana waamini wako tayari kuolewa wakati bado ni watoto. Sasa mimi ni mfano mzuri katika familia yetu kwa sababu mimi ndiye pekee niliyemaliza masomo.” Esther anaongeza.
Esther ana matumaini kuwa kazi yake kama daktari wa mifugo itawaonesha wasichana wengine kuwa hakuna kazi inayowezekana kwa jinsia moja tu. “Ni nadra wanawake kusoma masomo ya mifugo kwa sababu yanaonekana magumu, na jamii yetu inadhani ni kazi ya wanaume. Sasa wameona kuwa hata wasichana wanaweza.”