Katika ufunguzi wa mkutano wa kilele wa G20 mjini Johannesburg, Rais Emmanuel Macron wa Ufaransa alisema katika hotuba isiyo ya kawaida kuwa kundi hilo limepoteza uwezo wake wa kutatua migogoro ya kimataifa.
Johannesburg, Afrika Kusini imekuwa mwenyeji wa kikao cha viongozi wa nchi za G20 kwa siku 2 kuanzia Jumamosi. Kundi la 20 ni shirika la kiserikali linalojumuisha nchi 19, pamoja na Umoja wa Ulaya (EU) na Umoja wa Afrika (AU). Nchi za G20 zinawakilisha asilimia 85 ya uzalishaji wa kiuchumi duniani na asilimia 75 ya biashara ya dunia, ambapo inaunda theluthi mbili ya idadi ya watu wote duniani. Kundi hili linafanya kazi ya kushughulikia masuala makuu yanayohusiana na uchumi wa dunia, kama vile uthabiti wa kifedha wa kimataifa, mabadiliko ya hali ya hewa na ustawi endelevu.
Mkutano wa Johannesburg umefanyika chini ya kaulimbiu ya “Mshikamano, Usawa na Uendelevu” ambapo umejadili changamoto na vipaumbele vya kimataifa, hasa ukuaji endelevu wa uchumi, maendeleo na ufadhili. Hata hivyo, vikwazo, migogoro, umaskini na njaa vimefifisha matarajio ya mkutano wa kilele wa mataifa yenye uchumi mkubwa zaidi duniani huko mjini Johannesburg. Marekani ilisusia kikao hicho ambapo viongozi wa China na Russia pia hawakuhudhuria.
Katika ufunguzi wa kikao hicho cha kilele, Macron alionya kuwa kundi hilo limepoteza uwezo wake wa kushughulikia migogoro ya kimataifa, ambayo inatishia uwepo wake. Kwa kauli yake, inazidi kuwa vigumu kwa wanachama wa kundi hilo kufikia mbinu za pamoja katika nyanja za usalama, kwa sababu hakuna umoja kati yao. Alisema: “G20 pengine inakaribia mwisho wa mzunguko wake. Tuko katika wakati mgumu wa kijiopolitiki ambapo imekuwa vigumu sana kutatua migogoro mikubwa ya kimataifa kwenye jukwaa hili hasa ikitiliwa maanani kutokuwepo hapa leo wanachama muhimu.”
Moja ya sababu kuu za onyo la Macron ni kuongezeka kwa tofauti kati ya mataifa makubwa ya G20. Katika hali ambayo migogoro ya kimataifa kama vile mabadiliko ya hali ya hewa, vita, uhaba wa chakula na migogoro ya kifedha inahitaji ushirikiano wa pamoja, baadhi ya wanachama wa kundi hilo wameamua kujishughulisha na ushindani na makabiliano badala ya kushirikiana na wenzao kwa ajili ya kutatua changamoto zilizopo. Hali hii imepelekea maamuzi ya pamoja katika jukwaa hili kusonga mbele taratibu au hata kusimama kabisa. Katika hotuba yake, Macron alidokeza kuwa baadhi ya wanachama hata hawashiriki kwenye mikutano ya G20, na hili linaashiria kupungua kwa mshikamano ndani ya kundi hilo.
Kwa upande mwingine, matukio ya hivi karibuni ya usalama na kijeshi, kama vile vita vya Ukraine na mivutano kati ya Magharibi na Russia, pamoja na kuongezeka ushindani kati ya Marekani na China, yamedhoofisha sana anga ya ushirikiano katika G20. Katika hali hiyo, imekuwa vigumu kufikia makubaliano yanayohitajika katika uwanja wa usalama au uchumi wa kimataifa. Macron anaona hali hii kama ishara ya mwisho wa mzunguko wa kihistoria wa G20 na kuonya kwamba ikiwa mchakato wa sasa utaendelea, taasisi hii haitaweza tena kuwa na nafasi nzuri katika kudhibiti migogoro ya kimataifa.
Maneno ya Macron, kwa hakika yanaonyesha wasiwasi mkubwa wa viongozi wa dunia kwamba miundo ya jadi ya ushirikiano wa kimataifa haikidhi tena mahitaji ya dunia ya leo. G20 iliwahi kuwa na nafasi muhimu katika kutatua mgogoro wa kifedha wa 2008, lakini sasa imepoteza nafasi hiyo katika utatuzi wa migogoro migumu zaidi na ya pande nyingi ya hivi sasa ulimwenguni. Onyo hili linaonyesha kwamba dunia inahitaji kufikiria upya taratibu za ushirikiano wa kimataifa, taratibu zinazoweza kuratibiwa kwa msingi wa hali halisi mpya ya kisiasa, kijiografia na kiuchumi.
Hivyo, kwa kusema kwamba G20 iko kwenye ukingo wa kuporomoka, Macron hakuangazia tu udhaifu wa sasa wa taasisi hii, bali pia amekumbusha ulazima wa kuundwa mifumo mipya ya kudhibiti migogoro ya kimataifa. Maneno yake ni onyo tosha kwamba, iwapo yatapuuzwa, dunia inaweza kuachwa bila jukwaa madhubuti na lililoratibiwa kwa ajili ya kukabiliana na majanga yajayo.
Wakati huo huo, mkutano wa kilele wa G20 mjini Johannesburg, umeathiriwa na mvutano usio na kifani ulioanzishwa na rais mwenye utata mwingi wa Marekani Donald Trump. Marekani, ambayo inatakiwa kuchukua urais wa Kundi la 20 baada ya Afrika Kusini, ilisusia mkutano huo. Donald Trump amesusia waziwazi mkutano wa kwanza wa G20 barani Afrika na hata kukataa kutuma ujumbe. Hatua hii haijawahi kushuhudiwa katika historia ya kundi hili lenye ushawishi mkubwa duniani na bila shaka inaakisi uhusiano mbaya wa Trump na Afrika, na hasa Afrika Kusini.
Pengo hili lilianza kuonekana pale Trump alipozungumzia kile alichokiita “mauaji ya halaiki ya watu weusi dhidi ya wakulima weupe” wakati wa ziara ya Rais Cyril Ramaphosa wa Afrika Kusini nchini Marekani mwezi Mei uliopita. Ni wazi kuwa tuhuma hizo zisizo na msingi za Trump zilitokana na juhudi za Afrika Kusini za kuimarisha uhusiano wake na Russia na China na vile vile kuwasilisha kwake mashtaka ya mauaji ya halaiki dhidi ya mshirika muhimu wa Marekani, yaani Israel, katika Mahakama ya Kimataifa ya Haki kuhusu vita vya Gaza.
Mwishoni mwa Septemba, Trump alifutilia mbali mpango wa “Agoa” wa miaka 25 ambao uliruhusu nchi za Kiafrika kuuza bidhaa zao, bila ushuru, katika soko la Marekani. Kutokana na hali hiyo, nchi kama Lesotho, Kenya, Madagascar, pamoja na Afrika Kusini yenyewe, ambazo zinakabiliwa na viwango vya juu vya uhaba wa ajira, zimepoteza nafasi nyingi za ajira.