Karibuni kutupia jicho kipindi chetu cha wiki hii cha Makala ya Wiki kinachobeba kichwa cha maneno: ‘Sarajevo Safari’. Ni kipindi kinachohusu mojawapo ya ukatili wa kutisha na usiozungumziwa sana wa vita vya Bosnia; Ni tukio maarufu la “Sarajevo Safari” ambapo matajiri wa kigeni wa nchi za Magharibi waliwapiga risasi watu raia wasio na ulinzi kutoka juu ya vilima vinavyozunguka jiji la Sarayevo kwa ajili ya burudani, kujifurahisha, na kupata msisimko, mkabala wa kutoa pesa.
Wakati mwingine dunia inakuwa katili sana kiasi kwamba hata maneno huona aibu kuelezea kilichotukea. Hata hivyo, leo tunaona lazima tuzungumzie moja ya sura zenye giza zaidi katika historia ya dunia ya sasa… sura ambayo imefichwa kwa miaka mingi, ikipotezwa kwenye majivu ya vita vya Bosnia Herzegovina; lakini sasa, kwa ushuhuda mpya, nyaraka na utafiti, imeibuka kutoka kaburini.
Ndiyo! Katika kipindi hiki, tutapitia kwa pamoja hadithi ambayo pengine wengi wetu hatujawahi kuisikia, hatujaisoma popote, au hatungependa kuiamini. Hadithi yenyewe inahusu Vita vya Bosnia; ni kuhusu miaka ambayo Sarajevo ilizingirwa, kuhusu risasi zilizomiminwa mitaani, na kuhusu wanadamu waliowindwa kama wanyama na wanadamu wenzao kwa ajili ya kujiburudisha na kwa ajili ya pesa.
Hebu jaribu kufikiria: Unapanda vilima vya mji wa Sarajevo, si kutazama machweo ya jua au mandhari ya kihistoria, la hasha, bali kuwinda wanadamu. Matajiri wauaji wa nchi za Magharibi wanapanda kileleni wakiwa na bunduki za kulenga shabaha na kuwapiga risasi raia waliozingirwa. Wamagharibi hawa makatili wanalipa pesa kwa ajili ya “utalii huu wa ugaidi”; wanapiga risasi, wanafurahia na wanarudi kwenye maisha yao ya kawaida…..
Tunataka kuzungumzia Sarajevo ‘sniper safaris’. Ni burudani ambayo jina lake ni jeusi na baya zaidi kuliko jinamizi lake… Ni aina ya utalii wa mauaji; Utalii ambao lengo lake halikuwa kutazama vita, bali kuua wanadamu, kwa ajili ya kujifurahisha, kupata burudani na msisimko. Naam, kwa ajili ya “Kuhisi nguvu” kwenye kifyatulio cha bunduki!
Hivi unadhani kwamba jambo hili hutukia tu katika filamu za kutisha? Hapana. Haya yametukia mchana kweupe tena katika mji ambao wakati mmoja uliitwa “Yerusalemu ya Ulaya.”
“Sarajevo Safari” hii – ambayo jina lake linatisha zaidi kuliko uhakika wake- ni sehemu ya simulizi ya giza ambalo imefichuliwa baada ya kufichwa kwa miaka mingi. Uchunguzi umeanza nchini Italia kuhusu watu waliojifanya kama “watalii wa vita” wakati Waislamu wa mji wa Sarajevo huko Bosnia walipokuwa wamezingirwa na Waserbia. ********
Mwaka 1992 hadi 1996 mji Sarajevo ulikuwa umezingirwa kabisa na vikosi vya jeshi la Waserbia wa Bosnia. Mji huo ulizingirwa kwa siku 1425. Huko kunatajwa kuwa ni kuzingirwa kurefu zaidi kwa mji katika historia ya sasa ya dunia. Watu waliokuwa wakiishi katika mji huo hawakuwa na maji, hawakuwa na umeme, hawakuwa na dawa… lakini kibaya zaidi: hawakuwa na usalama. Mamia ya walenga shabaha waliokuwa na bunduki waliudhibiti mji wote kutoka juu ya milima na vilima vinavyouzunguka. Kila mwendo, hatua, au sauti ya mtoto ingeweza kuwa lahadha ya mwisho wa maisha yake. Mitaa ambayo awali ilikuwa viwanja vya harusi, sherehe, tafrija na hafla za muziki, wakati huo ziligeuka mbuga za mawindo ya wanadamu na sauti ya milio ya risasi. Ama, nyuma ya ufyatuaji risasi huo, kulijificha ukweli mweusi na zimwi kubwa la kutisha … ukweli ambao miaka kadhaa badaye umefichuliwa na mwandishi wa habari wa Italia.
Hapa ndipo hadithi hii inapozidi vita na kuingia katika ulimwengu wa Shetani. Kwa mujibu wa utafiti uliofanywa na waandishi wa habari wa Ulaya, ikiwa ni pamoja na ripoti za mwandishi wa Italia, Ezio Gavazzeni, wakati wa kuzingirwa mji wa Sarajevo, baadhi ya wanajeshi walenga shabaha (sniper) wa Waserbia walianzisha “safari maalumu za utalii” kwa ajili ya matajiri wa kigeni. Safari hizo zilipewa jina la “Human Safari”.
Ndiyo, umesikia vizuri… Human Safari… Kama wazungu wanavyolipa pesa kwenda kuwinda simba mwituni, hapa pia walilipa pesa ili kuwinda wanadamu huko Sarajevo..
Kwa mujibu wa ripoti zilizochapishwa katika mashirika mbalimbali ya habari, ikiwa ni pamoja na mtandao wa habari wa Ubelgiji VRT New, matajiri kutoka Italia, Ufaransa, Ujerumani na sehemu zingine za Ulaya walioonekana kidhahiri tu kuwa ni wastaarabu, walikuwa wakipelekwa juu ya vilima vya kandokando ya Sarajevo na kupewa bunduki na risasi. Hapo walionyeshwa shabaha ya kulenga: Unamuona yule mwanamke.. anasubiri texi.. yule mtoto anaelekea shuleni.. na mwanaume yule anakwenda kuteka maji…
Na baada ya kila risasi iliyofanikiwa kulenga shabaha, walilipa pesa zaidi..
Lengo la kuwapiga risasi watu hao lilikuwa nini? Sio kupata ushindi katika vita, bali raha na burudani ya kuua mwanadamu! Burudani inayogharimu uhai wa watu wasio na hatia.
Huu haukuwa uhalifu wa kivita tu. Lakini pia kulikuwa kucheza na uhai na nafsi za wanadamu… Ni aina ya “mauaji ya kujifurahisha” ambayo ni ya aibu na fedheha isiyo na mfano katika historia ya sasa ya dunia. MUZIKI
Katika miaka ya hivi karibuni, maelezo zaidi ya kisa hiki cha kusikitisha yameibuka kutokana na uchunguzi mpya uliofanyika nchini Italia na Ubelgiji. Ezio Gavazzeni, mwandishi wa habari aliyechapisha orodha ya washukiwa wa Kitaliano kwa mara ya kwanza, aliandika katika malalamiko yake rasmi kwamba: “Baadhi ya watu hawa walikuwa tayari kulipa makumi ya maelfu ya euro kwa ajili ya kumpiga risasi mtu asiye na ulinzi, kutoka umbali wa mita mia chache.”
Katika ripoti nyingine iliyochapishwa na vyombo vya habari vya Ulaya, shahidi wa vita vya Bosnia amesema: “Niliwaona watu wakiwa wamevaa nguo za kiraia, si sare za askari Waserbia, wakiwa wamesimama karibu na walenga shabaha (snipers). Waliwaelezea jinsi ya kubana pumzi zao, jinsi ya kuvuta kifyatulio cha bunduki polepole… na walipowapiga watu risasi, waliangua vicheko.”
Naam, vicheko wakati mwanadamu anatokwa roho na kuaga dunia kwa maumivu na mashaka makubwa……
Hadi miezi michache iliyopita, kesi hii ilikuwa inakaribia kusahaulika. Lakini sasa imefufuliwa. Mtandao wa VRT News umetangaza kuwa, jaji wa zamani wa Mahakama ya Kimataifa ya Jinai, Chris van den Wyngaert amesema, kama itathibitika kuwa raia wa Ubelgiji alishiriki katika “human safari”, waendesha mashtaka wanaweza kufungua uchunguzi kuhusu uhalifu dhidi ya binadamu.
Nchini Italia pia Ofisi ya Mwendesha Mashtaka wa Milan imeanzisha uchunguzi rasmi. Matajiri kadhaa wanashukiwa kushiriki katika ukatili huo wa kutisha. Nyaraka na ushahidi vinaonyesha kuwa mwaka wa 1993 na 1994, walisafiri hadi Sarajevo, bila shabaha maalumu, lakini haswa katika maeneo ambayo wapiga risasi na walenga shabaha za binadamu walikuwa wakifanya kazi.
Hapa kunajitokeza swali kubwa. Kwa nini tukio hili limefichwa kwa miaka 30? Jibu ni rahisi sana, lakini ni chungu kuliko shubiri: Kwa sababu, baadhi ya wahusika walikuwa watu wenye mamlaka, utajiri, na ushawishi. Na ulimwengu wa Magharibi hufumbia macho uhalifu unaofanywa na “wenye nguvu” isipokuwa pale anapojitokeza mtu na kuuanika hadharani, kiasi kwamba hauwezi tena kuwa siri ya kufichwa..
Simulizi za walionusurika huumiza na huvunja moyo wa kila mwanadamu. Mwanamke mmoja wa Bosnia anasema: “Dada yangu alikuwa akijaribu kuvuka barabara. Ghafla… alianguka chini. Tulidhani ilikuwa risasi ya kawaida ya vita, lakini askari wa Serbia alisema, ‘Leo mtu mpya amekuja… anajaribu usahihi wa kulenga shabaha… Hilo ndilo jambo la mwisho tulilosikia.”
Mwanamume mwingine anasimulia: “Wakati mwingine kulikuwa na shangwe na vicheko kutoka vilimani, mara tu baada ya mtu kupigwa risasi.”
Waandishi wa habari wa kimataifa wameandika kwamba: “Katika baadhi ya siku, idadi ya ufyatuaji risasi ilikuwa kubwa kuliko kawaida. Baadaye, tuligundua kwamba siku hiyo ‘wageni’ kadhaa kutoka ng’ambo walikuwa wameletwa katika maeneo ya walenga shabaha.”
Maneno haya si historia tu; bali ni majeraha. Ni majeraha makubwa yenye damu ambayo bado hayajatibiwa.
Mada ya “Sarajevo Safari” takriban, ilizuiwa na kufichwa katika vyombo vya habari vya Magharibi. Ni ripoti chache tu za hapa na pale, au makala chache fupi zilizoandika kuhusu mkasa huu, na baadaye iligubikwa na kimya, sawa na kile cha makaburini. Kwa nini?? Kwa sababu faili hili linatilia shaka na kuzusha maswali mengi kuhusu sura ya Ulaya, sura ya vyombo vikubwa vya habari, na sura ya ustaarabu unaodai kutetea haki za binadamu, yaani nchi za Magharibi.
Wakati baadhi ya vyombo vya habari vinapoacha kuripoti uhalifu, au kudogesha ukubwa na uzito wake, au kuutaja kwamb “haueleweki” na “hauwezi kuthibitishwa,” huwa vinashiriki kikamilifu katika kufuta damu ya uhalifu huo kutoka kwenye uso wa historia. Lakini ukweli hatimaye umepasua na kutokeza hadharani kupitia mwandishi habari huru na mwandishi jasiri.
Yumkini ukauliza kwamba: “Jambo hili lilitukia miaka ya 1990. Kwa nini tunahitaji kulizungumzia tena?” Jibu ni kwamba: kwa sababu, uhalifu unaposahaulika hukaririwa.
Wakati kundi la watu linaporuhusiwa kuchukua maisha ya wanadamu wengine si kwa ajili ya vita, bali kwa ajili ya kujifurahisha na burudani tu, na ulimwengu unabaki kimya, hii huwa na maana kwamba “mstari mwekundu wa ubinadamu umefutwa.”
Tusisahau: “Sarajevo Safari” haikuwa uhalifu tu, bali pia mporomoka mkali wa maadili. Ni jambo lililoonyesha jinsi giza la mwanadamu wa Magharibi linavyoweza kuwa na kina kirefu.
Leo, baada ya miongo mitatu, majaji wa Ulaya wanauliza: Iwapo itathibitishwa kwamba raia wa Ulaya walishiriki katika operesheni hii ya maangamizi, wanaweza kufunguliwa mashtaka kwa uhalifu dhidi ya ubinadamu? Lakini ni wazi kwamba, waathiriwa wa uhalifu huo hatimaye watafungua njia ya kufika kwenye haki na ukweli na kuwafichua wahalifu.
Hata hivyo inatupasa kujua kwamba, huu ni mwanzo wa njia ndefu mno, na pengine wahalifu wengi waliohusika na ukatili huu wamekwisha kufa. Huenda wengi wao pia wasitambulike kamwe. Lakini ukweli ni kwamba, harakati ya kupigania haki na uadilifu, bado ina thamani kubwa hata kama itakwenda polepole. Kwa sababu, ujumbe wake uko wazi: “Kifo cha mwanadamu si mchezo. Hakuna nguvu wala utajiri unaoweza kukufanya ukwepe mkono wa haki na uadilifu.”
Baada ya kupita miaka 30, Sarajevo bado ina makovu ya uhalifu wa wazungu wa Magharibi. Kumbukumbu ya walenga shabaha waliokuwa wamejificha kwenye vilima vya kandokando ya mji huo bado imehifadhiwa kwenye vichwa na akili za watu. Lakini jambo moja limebadilika: dunia ya leo imeamka. Watu wa leo hawatosheki tena na simulizi rasmi ya vyombo vya habari. Upeo wa macho umepanuka zaidi, sauti zimeongezeka, na ukweli umejulikana, japo kwa kuchelewa. Lakini hatupaswi kusahau jambo moja: shetani bado yuko hai. Ni Shetani yule yule anayedhihaki maumivu ya watu. Anayetumia vita kwa ajili ya kuimarisha biashara zake na kumwaga damu za watu wasio na hatia kwa ajili ya kupata burudani…
Wajibu wetu ni kuzuia giza hili lisiweke kivuli tena juu ya dunia yetu.
Sarajevo Safari ni simulizi ya uwindaji wa binadamu katika vita vya Bosnia. Ni hadithi ambayo inaweza kuwa ngumu kusikia, lakini utakuwa usaliti mkubwa zaidi kusahau maafa haya.
Tunaweza pia kupaza sauti za waathiriwa; tunaweza kuwakumbuka; tunaweza kusema kwamba kuua nafsi ya mwanadamu si burudani na wala nafsi na uhai wa binadamu si bidhaa ya kuuzwa.
Hii ni Redio Tehran, Idhaa ya Kiswahili Sauti ya Jamhuri ya Kiislamu ya Iran, na hiyo ilikuwa simulizi ya ukweli kuhusu watu waliosahaulika ambayo sasa umejitokeza hadharani…