Mbeya. Uhaba wa ajira, uhuru wa kujieleza, ukimya wa Serikali kuhusu matukio ya utekaji, na ugumu wa upatikanaji mikopo ni baadhi ya changamoto zilizozaguliwa na vijana, wakitaka ifanyie kazi kwa maslahi ya Taifa.
Vijana wameishushia Serikali mzigo huo katika wiki mbili za ziara ya Waziri wa Nchi, Ofisi ya Rais, Maendeleo ya Vijana, Joel Nanauka, aliyetembelea mikoa ya Mbeya, Songwe, na sasa yupo Ruvuma kuwasikiliza vijana.
Ziara hiyo inakuja ndani ya mwezi mmoja tangu kuundwa kwa wizara hiyo mpya na kuteuliwa kwa waziri huyo. Kwa mujibu wa Rais Samia Suluhu Hassan, kuundwa kwa wizara hiyo kunalenga kuyashughulikia masuala ya vijana kwa uzito wa pekee.
Hata hivyo, wizara hiyo imeundwa katika kipindi ambacho Tanzania imekumbwa na maandamano yaliyozaa vurugu wakati na baada ya uchaguzi mkuu Oktoba 29, mwaka huu, yaliyosababisha vifo, majeruhi, uharibifu wa mali za watu binafsi na miundombinu ya umma, huku waliotajwa kushiriki wakiwa ni vijana.
Katika hoja zao, vijana wanaona ukimya wa Serikali kuhusu matukio ya kutekwa, kuuawa na kupotea kwa watu unaibua tafsiri mbaya, wakimsihi Rais Samia atoke hadharani kukemea.
Ajira na mikopo ni mambo mengine waliyosema kuwa ni muhimu kutekelezwa na Serikali ili kuwapa nafasi ya kuimarisha uchumi wao, kadhalika kukidhi matarajio ya kundi hilo ambalo ni zaidi ya nusu ya Watanzania wote.
Mdau wa masuala ya kijamii anasema hoja hizo za vijana zinahitaji majibu ya haraka kutoka kwa Serikali, kama inavyoelezwa na Profesa Gregory Mshana, mtaalamu wa sosholojia na vijana.
Amesema kilio cha vijana kinachooneshwa kwenye ziara za Waziri Nanauka kinaashiria pengo la matarajio kati ya Serikali na kundi hilo.
“Hatua za kisera lazima ziende sambamba na maelezo ya wazi kuhusu utekaji, ajira na mikopo ili kurejesha imani ya vijana kwa mamlaka,” amesema.
Amesema changamoto zilizotajwa na vijana haziishii katika uchumi pekee, bali zinagusa misingi ya ushirikishwaji na uwazi.
Amesema vijana wanataka mifumo isiyowabagua, mikopo inayowafikia, na uhuru wa kujieleza bila hofu, akisisitiza Taifa lina jukumu la kulithamini kundi hilo kama rasilimali na si mzigo.
Ajira ni tatizo
Kilio kilichoibuliwa na vijana wengi katika ziara hiyo ni uhaba wa ajira, katikati ya nyakati ambapo wengi wamesoma na wanakidhi vigezo vya kuajirika, kama ilivyoelezwa na Simon Mwashinga, mkazi wa Mkoa wa Mbeya.
Mwashinga ameisema tatizo la vijana kwa sasa si elimu tena, kwa kuwa wengi wamehitimu lakini hawajapata nafasi za ajira.
Kwa kuwa shughuli za ujasiriamali ndizo walizozigeuza kuwa mbadala wa ajira za kitaaluma, amesema Serikali itoe ruhusa kwa wajasiriamali hasa katika Stendi ya Kabwe, mkoani humo, kufanya pilika zao kwa saa 24 na liwe eneo lao rasmi.
“Tunategemea zaidi shughuli za kijasiriamali kwa kuwa tumeona kuajiriwa imekuwa ngumu. Sasa tumeshawasilisha ombi kwa mkuu wa wilaya kuruhusu hapa Kabwe kuwa rasmi kwa biashara kuanzia jioni hadi usiku,” amesema Mwashinga.
Hoja inayoshabihiana na ajira, iliibuliwa pia na Mwenyekiti wa Bodaboda wilayani Momba, mkoani Songwe, Paul Muywanga, aliyeomba vijana waliojisajili kwa shughuli hiyo wapunguziwe gharama za upatikanaji wa leseni ili wajiajiri kwa wingi zaidi.
Simon Charles, anayeishi Kyela Mjini, alikwenda mbali zaidi na kutoa pendekezo litakalozalisha ajira zaidi kwao, wakisema badala ya Serikali kuwakaribisha watu wanaonzisha mabonanza, ialike wawekezaji watakaoanzisha viwanda na kuajiri kwa wingi.
“Kila kona ya nchi imejaa mabonanza. Tungeona viongozi mkienda China mlete wawekezaji wajenge viwanda vya matairi ili kutengeneza ajira na kupunguza gharama za manunuzi ya vifaa vya Bodaboda,” amesema Charles.
Matumizi ya Serikali
Kilio kingine cha vijana ni wingi wa magari ya kifahari yanayotumiwa na viongozi wa Serikali, ambayo kimsingi yanaigharimu fedha nyingi, kama ilivyoelezwa na Emmanuel Mwakalinga.
Mwakalinga amesema ni muhimu kutazama upya eneo hilo ili kuiepushia Serikali gharama zisizo za lazima na fedha zitakazookolewa zielekezwe kufanya mambo mengine kwa maslahi ya wengi.
Alipendekeza baadhi ya wasaidizi wa Rais watumie magari ya kawaida kutekeleza majukumu yao badala ya kutumia yale ya kifahari.
“Mahitaji yetu Tanzania ni mengi. Hizo gharama za magari ya kifahari yanayoongezeka kila siku zingeachwa, badala yake fedha hizo zisaidie maeneo mengine ya msingi,” amesema.
Uhuru wa kuzungumza, demokrasia
Uhuru wa kuzungumza na demokrasia kwa ujumla ni jambo lingine lililoibuka katika ziara hiyo, ikiwa ni hitaji la vijana kwa mustakabali mwema wa Taifa.
Mawanda ya demokrasia hiyo, kwa mujibu wa Raphael Philip, mkazi wa Mbeya, ni kuwapa vijana uhuru wa kujieleza, kushauri na kumchagua kiongozi wanayemtaka.
Philip amesema kwa sasa vijana hawana uhuru wa kujieleza au kukosoa pale wanapoona haki inaminywa, na anayejaribu kufanya hivyo wakati mwingine anaishia kupotezwa au kuuawa.
“Sasa tunaposema amani bila haki, tunamaanisha nini? Kwa sasa hatuwezi kujieleza kwa kuwa ukijitoa kuzungumza ndio unakamatwa na watu wasiojulikana, kupotezwa au kuuawa. Nashauri wizara iweke mifumo ya kutoa maoni yetu,” amesema.
Eliza Mwakyoma ameibua changamoto ya kutoweka kwa amani katika eneo la Kasumulu, mkoani Mbeya. Alikosema mabomu yanaendelea kupigwa, huku baadhi ya vijana wakichukuliwa na wahusika.
Matukio ya utekaji
Mmoja wa vijana, mkoani Mbeya, aliyejitambulisha kwa jina la Charles, amesema yapo matukio yanayotokea ikiwemo utekaji, lakini hakuna kiongozi anayetoka kukemea, akiomba Rais Samia atoke hadharani kuzungumzia.
“Mnawapiga vita bodaboda kwamba ndio wanaandamana. Maandamano ni ya vijana wote, tunachoka. Mfano hapa Kyela, tunalala saa 6 usiku wakati tungefanya kazi saa 24, tunapigwa viboko na Polisi,” amesema.
Charles amesema ili kudhibiti kilichotokea Oktoba 29 kisitokee tena, viongozi wanapaswa kutoka hadharani watoe tamko kama anavyofanya Waziri Mkuu, Dk Mwigulu Nchemba. Kwa sasa amesema Rais Samia ndiye akemee utekaji na mauaji.
“Mfano, kina Heche (Makamu Mwenyekiti wa Chadema – John Heche) wao ni viongozi wakubwa wana ulinzi lakini wanatekwa, je, sisi tunaotembea kwa miguu si tunabebwa kama nyanya?” amehoji.
Kijana Richard Thadeo, anayeendesha bodaboda mkoani Songwe, amesema mikopo inayotolewa haiwanufaishi vijana, kwa kuwa inawabagua baadhi ya walengwa kwa itikadi za kisiasa.
“Masharti ni mengi na ni magumu. Lazima uwe na Nida na kadi ya Chama cha Mapinduzi, lakini wanaopata unakuta wanajirudia. Wengine tuliopata tulipitia mazito mno hadi muda wa kurejesha fedha hizo unakuwa mdogo,” amesema.
Makwaya Majid amesema ni muhimu kuwepo jukwaa maalumu la vijana kuwashilisha kero zao, pia mitaji ya kuwawezesha kiuchumi badala ya kutegemea mikopo ya asilimia 10 inayowalenga baadhi na si wote.
“Mfano, bodaboda kwa sasa ni sehemu ya ajira kwa vijana, lakini upatikanaji wa mikopo hiyo ya asilimia 10 kwa halmashauri zetu ni mtihani. Wanapewa watu walewale. Liwepo jukwaa maalumu na tupewe mitaji moja kwa moja,” amesema.
Liziki Mwampamba, mkazi wa Tunduma, amesema kilio chao ni kiwango kikubwa cha marejesho sambamba na muda mchache wa kuwasilisha fedha hizo ikilinganishwa na faida inayopatikana.
“Katika shughuli zetu za kila siku inakuwa vigumu kufikia malengo, hivyo kutulazimu baadhi ya vijana kukopa fedha nyingine ili kukamilisha marejesho, jambo linalosababisha presha kubwa kifamilia na kiuchumi,” amesema.
Kauli ya Nanauka
Katika ziara hiyo, Nanauka alisema Serikali itaweka mazingira mazuri ili vijana wafanye shughuli zao, kuanzishwa kwa kongani za viwanda na kuboresha maeneo ya masoko.
“Kuhusu viwanda kutengeneza ajira kwa vijana, Rais ameahidi katika ilani kuwapo mitaa ya viwanda itakayokuwapo kila Wilaya kulingana na mahitaji ya eneo husika, ikiwamo eneo la Bodaboda,” alisema.
Mkuu wa Wilaya ya Mbeya, Solomon Itunda, alitangaza wazi kuwa eneo la Stendi ya daladala ya Kabwe itaendelea kutumika na wafanyabishara hadi pale Serikali itakapotoa maelekezo mengine.
“Shughuli ziendelee hapa Kabwe hadi pale itakapotangazwa vinginevyo. Kuhusu kero ya maji, tunatarajia mradi mkubwa na wa kimkakati unaoendelea kule mto Kiwira kumaliza tatizo hadi kufikia Julai mwakani,” alisema Itunda.