Dar es Salaam. Katikati ya makali ya ugonjwa wa saratani duniani, Russia imeanza kusambaza chanjo inayotumia teknolojia ya mRNA kupambana na ugonjwa huo hatari.
Russia ilizindua chanjo hiyo ya kwanza duniani mapema mwaka huu na kuahidi kuitoa bila malipo.
mRNA inakusudia kuusaidia mwili wa binadamu kutambua na kupambana na seli za saratani kwa usahihi na inatarajiwa kuwa na manufaa makubwa katika matibabu ya ugonjwa huo duniani.
Chanjo hii inakuja wakati takwimu za Globocan 2022 zinaonyesha Tanzania ilirekodi wagonjwa wapya 44,931 wa saratani mnamo mwaka 2022 na vifo vinavyohusishwa na saratani nchini vilikuwa 29,743 mwaka huo.
Kwa mwaka 2022, takwimu za kidunia kulikuwa na takribani wagonjwa wapya milioni 20 wa saratani duniani kote na waliokufa kutokana na saratani mwaka huo ni takriban watu milioni 9.7.
Mkurugenzi Mkuu wa Kituo cha Utafiti wa Tiba ya Mionzi, Andrey Kaprin amesema chanjo hiyo inaweza kuzuia ukuaji wa uvimbe na kuzuia saratani kusambaa katika sehemu nyingine za mwili, hivyo inaweza kuwa silaha muhimu ya kuutokomeza ugonjwa huo.
“Chanjo hii mpya inafanya kazi kwa kutumia teknolojia ya mRNA ambayo inaelekeza seli za mwili kutambua na kushambulia seli za saratani, inatoa njia mpya ya kumaliza ugonjwa huo kwa njia ya kisayansi,” amesema Kaprin.
Nchi mbalimbali tayari zimeanza kuidhinisha chanjo hiyo kwa matumizi ya raia wake ikiwemo Vietnam, iliyoanza hatua mpya katika mapambano dhidi ya saratani baada ya wizara ya afya nchini humo kuidhinisha uuzwaji wake.
Uamuzi huo, uliotangazwa na Shirika la Habari la Vietnam mapema mwezi huu, unaifanya Vietnam kuwa miongoni mwa mataifa ya Asia ya Kusini Mashariki yanayoendelea kuongeza matumizi ya tiba za kisasa zinazolenga kuimarisha mfumo wa kinga kupambana na seli za saratani.
Toleo lililoidhinishwa Vietnam limeruhusiwa kutibu zaidi ya aina 14 za saratani zikiwamo za mapafu, matiti, shingo ya kizazi, melanoma, koloni na figo.
Vietnam inaendelea kukabiliwa na mzigo mkubwa wa ugonjwa huo, ambapo mwaka 2022 ilirekodi zaidi ya wagonjwa wapya 180,000, saratani ya matiti, ini, mapafu na koloni zikiwa za juu kwa maambukizi.
Ilivyotengenezwa
Chanjo hii, iliyotengenezwa baada ya miaka kadhaa ya utafiti, inatumia teknolojia ya messenger RNA (mRNA), ambayo huuelekeza mwili kutengeneza protini zinazofanana na seli za saratani.
Protini hizi huchochea mfumo wa kinga kuyatambua na kushambulia makundi ya seli hatari, hivyo kupunguza madhara makubwa yanayoonekana katika tiba za kawaida kama chemotherapy.
Kwa mujibu wa watafiti wa kituo cha utafiti wa bioteknolojia nchini humo, chanjo hiyo imeundwa kuwa tiba binafsi, ikimaanisha kuwa kila dozi inaweza kuboreshwa mahsusi kulingana na aina ya saratani na vinasaba vya mgonjwa husika. Hii inatarajiwa kuongeza ufanisi wa matibabu na kupunguza uwezekano wa saratani kurejea.
Mbali na teknolojia ya mRNA, watafiti walitumia pia akili bandia (AI) katika kubuni chanjo hiyo. AI imesaidia kupunguza muda wa kutengeneza dozi binafsi kutoka miezi kadhaa hadi saa chache tu.
“Hii ni hatua muhimu sana. Inaweza kubadilisha mfumo mzima wa namna tunavyotengeneza tiba za saratani,” alisema mmoja wa watafiti wakuu katika mradi huo.
Majaribio ya awali yaliyofanyika kwenye wanyama yameripoti kupungua kwa kasi ya ukuaji wa uvimbe na kuzuia kusambaa kwa seli za saratani kwenda sehemu nyingine za mwili. Wataalamu wanasema matokeo haya ya awali yanaipa chanjo hiyo uwezekano mkubwa wa kufaulu katika majaribio kwa binadamu ambayo yanatarajiwa kuanza hivi karibuni.
Wakati Urusi ikisonga mbele na uvumbuzi huu, mataifa mengine kama Uingereza pia yanaendeleza chanjo binafsi za saratani kupitia ushirikiano wa NHS na kampuni ya BioNTech. Hata hivyo, hatua ya Russia kutoa chanjo hii bila malipo imepongezwa na wadau wa afya kama hatua ya mfano kwa dunia kuhusu upatikanaji wa tiba muhimu.
Wataalamu wanasema kama chanjo hiyo itakidhi viwango vya usalama na ufanisi, inaweza kuwa moja ya silaha muhimu zaidi katika mapambano ya kimataifa dhidi ya saratani.