Mnamo Novemba 21, watu wenye silaha waliivamia Shule ya Sekondari ya Kikatoliki ya Mtakatifu Mary mjini Agwara, mashariki mwa Nigeria. Risasi zilivunja ukimya wa mabweni ambako wanafunzi walikuwa wamelala, na baadaye magaidi hao waliwateka wanafunzi 303 pamoja na walimu 12.
Huu ni utekaji wa pili mkubwa ndani ya kipindi cha wiki moja. Siku nne kabla ya tukio hilo, takriban wasichana 24 walitekwa kwa bunduki kutoka katika shule iliyoko jimbo jirani la Kebbi. Matukio haya yametokea muda mfupi baada ya Rais wa zamani wa Marekani, Donald Trump, kutoa onyo la uwezekano wa kuchukua hatua za kijeshi dhidi ya Nigeria kwa madai ya kufanyika kwa ukandamizaji dhidi ya Wakristo—madai ambayo Nigeria imeyakanusha.
Hata hivyo, nchi hiyo bado inakumbwa na migogoro mbalimbali ya kiusalama katika maeneo ya kaskazini na katikati, ambako magaidi wameenea, wakiteka watu kwa makundi na kudai fidia. Kwa mujibu wa shirika la kutoa ushauri wa kiintelijensia la SBM lililoko Lagos, takriban naira bilioni 2.57 (sawa na dola milioni 1.7) kimelipwa kwa watekaji kati ya Julai 2024 na Juni 2025.
Katika kipindi cha miaka 10 iliyopita, shule zimeendelea kuwa shabaha rahisi. Magenge ya wahalifu na wanamgambo wa Kiislamu wameteka zaidi ya wanafunzi 1,880 katika maeneo mbalimbali ya Nigeria. Ingawa wengi wameachiliwa huru, baadhi waliuawa. Taifa hilo bado linajeruhiwa na kumbukumbu ya utekaji wa wasichana takriban 300 wa Chibok mwaka 2014 na Boko Haram, ambapo baadhi yao hawajapatikana hadi sasa.
Mpango wa SSI ulinuiwa kuzilinda shule katika maeneo hatarishi
Serikali ilianzisha Mpango wa Shule Salama (SSI) kwa lengo la kuzilinda shule, hasa zile zilizo katika maeneo hatarishi. Awamu ya kwanza ya mpango huo ilikusudia kufikia shule 500, huku 30 zikichaguliwa kwa majaribio. Lengo lilikuwa kuimarisha usalama kwa kujenga uzio, kupeleka walinzi wa silaha, kutoa mafunzo kwa walimu, kuandaa mipango ya dharura na kuweka mifumo ya tahadhari ya mapema. Mradi huo uligharimu dola milioni 30 mwanzoni.
Ingawa kulikuwa na mafanikio machache, kama vile kujengwa kwa madarasa ya muda na kutolewa kwa vifaa vya kujifunzia kwa wanafunzi waliokosa makazi, kasi ya utekelezaji ilipungua baada ya mabadiliko ya serikali mwaka 2015—jambo ambalo wadau wengi wanasema liliathiri vipaumbele vya mpango huo.
Utekelezaji wa mpango huo umesuasua
Seliat Hamzah, mtetezi wa elimu jumuishi nchini Nigeria, aliambia DW kwamba ingawa mpango huo una muundo mzuri kwenye karatasi, utekelezaji wake umesuasua. Anasema mfumo huo unapaswa kuhusisha miundombinu, usalama, utayari wa dharura, ushirikiano wa jamii, mafunzo ya walimu na mifumo ya tahadhari; lakini katika shule nyingi—hasa za maeneo hatarishi ya kaskazini—mambo hayo bado hayajatekelezwa ipasavyo.
Miaka minne iliyopita, serikali ilitangaza mpango wa ufadhili wa miaka minne wenye thamani ya naira bilioni 144.7 kuanzia 2023, baada ya utekaji kuongezeka tena hasa kaskazini-magharibi. Tathmini ya mwaka 2021 ya shule takribani 81,000 ilionyesha kuwa nyingi ziko hatarini kushambuliwa. Hadi sasa, ni shule 528 pekee nchini kote ndizo zilizojisajili kwenye Mpango wa Shule Salama, kwa mujibu wa Kituo cha Kuratibu Majibu ya Shule Salama.
Wachambuzi wanadai kuwa ukosefu wa uratibu kati ya vyombo vya usalama na upungufu wa fedha vimekuwa vikwazo vikuu. Pia wanasema kuwa mfumo wa utekelezaji wa juu–kwenda–chini umezuia jamii kuchukua jukumu lao katika kuimarisha usalama wa shule.