Dar es Salaam. Nilijisahau nikaita “Bodaboda…”. Yule jamaa alisimama na kuniangalia kwa jicho la kejeli hadi nikajisikia vibaya. Wakati tumeianza safari nilimuuliza tatizo ni nini, akanijibu “Kaa vizuri usianguke”. Safari iliendelea hadi mwisho, nikateremka na kumlipa.
Kabla hajaondoka alisema: “Siku nyingine sema ofisa, sio Bodaboda!” Nikakumbuka kuwa siku hizi hawa huitwa “Maofisa wa Usafirishaji”. Hadhi hii inaweza kabisa kurekebisha mapungufu waliyonayo. Mtaani kwetu kulikuwa na mzee aliyekuwa ‘mesenja’ wa idara fulani ya Serikalini.
Kazi zake zilikuwa ni kutumwa Posta na ofisi zingine kwenda kupeleka na kuchukua barua na mafaili. Kwa Kiswahili mtu anayefanya majukumu hayo huitwa ‘tarishi’. Lakini siku ukitaka kuona povu la mzee, mwite kwa tafsiri hiyo ya Kiswahili.
Kwa kuwa enzi zile ni wazungu tu ndio waliokwenda shule vizuri, makapuku walijitahidi kuiga kizungu ili nao waonekane wamesoma. Mfagizi alitaka kuitwa ‘cleaner’ na kuli alipendelea kuitwa ‘porter’.
Hali ilikwenda hivyo hadi kizazi cha sasa kinachobadilisha majina yao. Waliyaona majina ya kiasili yakichelewesha malengo yao. Profesa J aliimba “Bitozi Nyangema anataka aitwe Tupac. Inawezekana kuna ukweli juu ya hilo.
Yeye mwenyewe alibadilisha jina kutoka ‘Nigger J’ kuwa ‘Professor J’. Kwa kuwa wateja wake walikuwa vijana walioshabikia umagharibi (hasa umarekani), yeye pamoja na wenzake walifanikiwa sana kwenye mauzo. Na ndivyo ‘cleaner’, ‘messenger’ na ‘porter’ walivyoheshimika huku uswahilini. Walikopesheka madukani na kukirimiwa pombe vilabuni, kwani walijiweka katika daraja moja na walimu pamoja na maofisa wa Serikali.
Tukirudi kwa bodaboda, hawa hawakuwa na sifa nzuri mtaani. Kwanza kazi yao haikuwa rasmi kwa kuwa hata vibaka walijiita au hata kutumia bodaboda. Kule Mburahati unakumbukwa mtindo wa bodaboda feki kupora simu na pochi za kinamama. Wakware nao walitumia bodaboda kudhulumu ndoa za watu. Wapo waliojifanya madereva kumbe walikuwa madaraja ya michepuko. Simu moja tu ilimchepusha kwa mke wa mtu na kumpeleka kwenye jimbo geni.
Lakini katika kipindi hiki, bodaboda wa ukweli wameshtuka kwamba wanapakwa rangi mbaya. Wakaamua kujiundia mamlaka zao zenye uongozi kwenye kila kijiwe. Hatimaye sasa tunaona uongozi wa juu wa bodaboda hadi kufikia mkoani. Sina uhakika na uongozi wa kitaifa, lakini ‘polepole ndio mwendo’ na aendaye hufika. Kama hakuna uongozi wa kitaifa basi ungali njiani ukija taratibu.
Sasa abiria wanapata uhakika na msafirishaji wanayemkuta kijiweni (sasa tuite kituoni). Hofu ya kutekwa na kuporwa imepungua kama sio kwisha kabisa. Na abiria atakayetendewa isivyo haki na msafirishaji, anayo sehemu ya kulalamikia. Bodaboda (sorry, wasafirishaji) hawaruhusu mtu wasiyemfahamu kuweka makazi kwenye kituo chao. Ukiongeza na jina lao jipya, sasa tunategemea mambo mapya kabisa.
Sote tunakubaliana na utaratibu wa wamiliki wa baa (sijui kwa nini napenda kutumia mifano ya watu hawa). Wao hubadili jina na kuzindua upya baa zao kila baada ya muda fulani. Baa zina mambo mengi sana mazuri na mabaya, lakini kwa kawaida mabaya hujitokeza kwa nguvu sana. Huoni hata ukifanya usafi wa wiki nzima, pale utakapokaribisha wageni ndipo kunguni atakapojitokeza kutoka uvunguni mwa kochi.
Kwa hiyo baa zetu nyingi zilitandwa na sifa mbovu, hadi zilipobadilishwa majina na kuzinduliwa upya. Jina haliumizi kichwa kivile, kwa mfano “Tungi Bar” itaitwa “New Tungi Bar”. Mlevi (sorry, mnywaji) anapokutana na bango lililobadilishwa jina na rangi, na akakuta vitu vipya ndani anasuuzika. Inatosha kabisa kumwaminisha kuwa anaingia sehemu mpya tena ya maana. Siyo ile aliyobambikiwa deni mwaka jana.
Hivi ndivyo inavyosaidia kuwasafisha bodaboda kwenye jamii. Ni hulka ya binadamu inayoendekeza kipya kuwa kinyemi, hata mtoto hubadilisha miondoko pale anapovalishwa dundo jipya. Ukikosa kipya, badili muonekano kwa rangi na harufu, bongo za watu wengine zitadanganyika. Bila shaka watoto wa kike huwacheka sana wale wa kiume wanaochanganyikiwa na kope za kubandika na mawigi.
Maofisa Usafirishaji nendeni mkaliishi vizuri jina hilo teule. Mkalitendee haki kama jinsi jamii ilivyowatunuku heshima. Si kazi rahisi kwa ‘mhuni’ kugeuka ‘afisa’, (ninamaanisha mtu aliyekuwa akitazamwa kama mhuni sasa anapewa heshima ya afisa). Haya ni mapinduzi makubwa sana katika safari ya watafutaji hawa. Safari iliyopitia misukosuko kuanzia kwa wanausalama hadi kwenye jamii nzima.
Mimi naamini kabisa kuwa jamaa hawa wakipatiwa mafunzo kidogo tu, wanaweza kuifanya kazi ya Polisi Jamii kwa weledi mkubwa sana. Nazingatia kuwa wanaingia kila mtaa kwa kila nukta kama Street-Patrol. Vilevile upashanaji habari wao ni wa haraka kwenye kundi kubwa kama lao. Inapotokea mmoja wao akapatwa na madhara, dakika hiyohiyo wenzake watajazana katika eneo hilo tayari kumsaidia.
Mamlaka zingewatengea posho kidogo kwa ajili ya ulinzi wa raia na mali zao. Kama wanao uwezo wa kumkataa bodaboda asiye wa kituoni kwao, itakuwa rahisi kumshughulikia mhalifu.